8. 8. 2019: Народ найлїпшых

В юни 2019-го року до Закарпатьской области Україны пришов Петро Часто, україньскый літератор і журналіста, котрый остатнїх тридцять років жыє в Споєных штатах Америкы. Іншый україньскый літератор і журналіста, котрый із Закарпатя не одышов, то знова схосновав на благо пропаґанды.

Облак до україньской Америкы, таку назву має статя Олександра Гавроша, котра хоче представити особность Петра Часта, якый іщі і як 80-річный занимать ся редакторсков роботов. Чекали бы сьме, же представить і жывот україньской діаспоры в Споєных штатах, то в порядку. Но Гаврош в статї, в котрій не є все ясно відїти, што ёго властны думкы, а што думкы Часта, знова замотав ся лем до своїх пропаґандістічных мотанин, в котрых не знати, де север.

В статї чути потребу порівняти україньскых переселнцїв із переселанцями із Підкарпатя, котрых так само стовкы тісяч до Першой світовой войны одышло за море. Автор пише, же за сто років ся русиньска діаспора практічно цілково денаціоналізовала, фунґує формално лем вдяка церьковным інштітуціям, котры нима были заснованы, народный жывот практічно не існує. 95 процент не знає язык своїх предків, в церьквах правлять по анґліцькы і є їх днесь менше як сім тісяч. Українців, котрых было на початку 20-го столїтя єднако як карпатьскых Русинів, є подля статї днесь 700 тісяч, мають переважно молодых людей, просто досконалость сама о собі.

Нїт, не є то так, жебы сьме собі не усвідомлёвали проблем, котрый в Америцї має наша комуніта. Правда така, же за остатніх може 50 аж 60 років ся русиньска комуніта досправды барз асіміловала. Головно языково. Не мож повісти ани то, жебы то не было і хыбов нашых людей. За єдну із хыб беру то, же ся зачала выдавати преса і книжкы наперед латиніков по русиньскы, што скінчіло выдаванём латиніков по анґліцькы. Но суть ту факты, котры не пасують до наратіву статї Гавроша.

Наприклад, высловы о тім, же є Русинів в Америцїі моментално 7 тісяч, є демаґоґія. Такзваны тверды даны, офіціалны даны не існують. Чом? Бо списованя населїня ся в Споєных штатах Америкы робить дакус іншак, як тото списованя, котре знаме в нашых ґеоґрафічных положінях. І то, ці є хтось Русин або Німець, ся в Америцї не записує. Зато чісла о комунітї, ці нашій або тій україньскій можуть быти лем одгадом, причім нашы одгады бісїідують так само о стовках тісяч людей русиньского походжіня в Споєных штатах.

Лемже подьме іщі далше і вкажме собі, чом є порівнёваня тых комуніт неможне. По перше, українізація, хоць в европскых державах політічно ряджена, проходила в Америцї так само. Наприклад, і вдяка церькви. Не єдну, ани не дві церькви вкрали Русинами і дали під україньску церьков, і спробуйме собі затіповати, што ся стало з векшынов людей, котры нараз мали україньску церьков. Або спробуйме ся позвідати, кілько людей, яке проценто Русинів, днесь може творити комуніту Українцїв якраз вдяка українізації через церьков. Хто нам на то дасть точну одповідь? Нихто, єднако як при вопросї кілько є точно людей україньского або русиньского походжіня в Америцї.

По друге, і кедь державов ряджена українізація проходила лем ту, на нашій отчізнї, не значіть то, же то не мало вплив цїлосвітовый. Краснї то вказує професор Маґочій, котрый у філмі Воскресеніє народа бісїдує, же то быв просто поглядовый мейнстрім і америцькых академіків у 1960-ых і 1970-ых роках, же Русины, то штось приповідкове, што даколи было, но вже не є. Як в такій атмосферї, в часї, коли ани на свободнім Западї властно Русины про никого не были, кедьже дома нараз счезли, мало жыти народне усвідомлїня, як ся мало передавати дале на ґенерації, як мало роснути? Просто оно досправды зістало лем в церькви, повязане з церьквов і конець. Кедь навеце церьков зачала все веце тискати анґліцькый язык, русиньскых священиків з Европы веце не было, бо граніця была заперта, што сьме чекали? Же будуть вшыткы знати по русиньскы?

У арґументах бы сьме могли продовжовати, лемже тото не є основне, жебы ся оправдати, же америцькы Русины векшынов уж не мають язык. Основным є то, же цїлый тот час, кедь ся спомянуты справы діяли з Русинами, україньскый народ існовав. Існовав дома, мав свою союзну державу, нихто не спохыбнёвав їх єствованя, і кедь хотїли вытворити совєтьского чоловіка. На універзітах ся не бісїдовало, же Українцї были даколи, днесь вже не суть, і так далше.

Порівнёваня тых двох комуніт в Споєных штатах є тяжкый гумор. Є то мішанина лжи, полоправды, пропаґанды із фалатком правды. Так робить все народ найлїпшых.

Петро МЕДВІДЬ, ЛЕМ.фм, Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Здрой фотоґрафії: Pixabay.