8. 2. 2022: Володимір Микита: „Лишаю свій слїд як художник Русинів, русиньского народа, нашого народа‟

Володимір Микита є членом Союзу малярїв Україны, Народным умелцём Україны, академіком Академії уменя Україны і єдным із представителїв підкарпатьской малярьской школы. Минулый рік став першым лавреатом Народной премії за русиньске уменя імени Івана Манайла Pro Artе Ruthenorum.

Володимір Микита согласный быв одповісти отворено нелем на професійны вопросы. Жывотны цїнности і творчі орьєнтації, духовны прінціпы і моралны засады, і ряд далшых особных тем в жывотї умелця, о котрых нам ся подарило побісїдовати. Окрем того, ся обернеме і на тему русинства на Підкарпатю, кедьже Володимір Микита ся гордо голосить ку Русинам. Як резултат выникнув дакількогодиновый розговор, котрый вмістити до єдной публікації не є можным. Зато з мінімалныма скорочінями і коректурами бісїдованого выйдуть три части: Духовный Микита, Творчій Микита і Микита родинный.

Публікуєме першу часть інтервю з нагоды 91-ых народенин великого коріфея. Інтервю ся записало нажыво в ательєрї умелця в Ужгородї через лїто 2021-го року.

– Віроісповіданя і націоналность (позн. ред. АРК в СР: у нас говорять – народность) не міню

– Рокы ся сказують. Інтервю вже даю дуже зрідка. Все приходять робити зо мнов релації, та я їх ганяю. Вже тілько того натворено! А я, жаль, вернути ся до свої памяти як даколи не можу. Но днесь як выйде, так выйде. 

 

• Досправды, і на нашім порталї Лем.фм є опубліковано дакілько переглядів вашой творчой пути. Лем никому з нашого колектіву не пришла шанса вас особно спознати. І, ту у вашім ательєрї виджу, же є повно різного друкованого матеріалу о вас.

– Се іщі оно попрятано! Ладічкы з ґазетами андека за дверьми тоже стоять. Я вже їх і палив, бо куда класти? Но се такы річі… писали і пишуть. При Совітьскім союзї в 15-ёх республіках о мі писали. Гонорарї діставав єм, і міг за них жыти. А теперь при Українї ниякых гонорарів, нияких оплат, нияких закупок. На Українї грошей на културу не існує. Не фінанцують ся ниякы стороны. Ото прозорны річі проходять, што представити собі тяжко. Проєкты суть, а грошы на них не є. Така держава, ганьба говорити… Я так розчаровав ся в нїй. То невіроятно! Вшыткы званя, нагороды маю. А што з того? Єдинственна моя радость, то мій музей. Залишаю свою память. Люде мають радость відїти мої твори тут в Ужгородї і в Мукачові. Дзвонять, споминають, многы пак приходять. Ото є радость!

 

• А кедь порівняти став културы із совєтьскыма часами? Коли обмеджовали што і як можеш робити?

– Та што?! То дурниця! Музеї купували, міністерства културы купували, фонды купували, спілкы художників купували. Вшыткы мали грошы. Поздовж і напоперек были закупкы. Теперь нихто грошей не має, даже націоналный (позн. ред. АРК в СР: у нас говорять – народный) музей… От така є Україна…

 

• У вашій професіоналнім дїятельстві, а і через цїлу вашу карьєру, вказує ся ясна русиньска лінія. На чім ся тото базує?

– Я ся так вродив. Як віроісповіданя, так і націоналность не міняю. Я ся так вродив, і так вмерати хочу. Мої дїды і прадїды – вшыткы были Русины. То уявити собі не мож, жебы я поміняв істины, то не в мому дусї. І охаблям свій слїд як художник Русинів, русиньского народа, нашого народа. У вшыткых жывотных напрямках держу свою лінію. У вшыткых своїх дїлах єм строгый. Такый штіл жывота маю. То од дїтинства в менї заложено. То є в моїх корїнях. Правду кажучі, у дуже богобойній родинї єм выріс. Шестеро дїтей нас было. Гармонія сімейна была необокновенна. До днешнёго дня дякуючі тым основам я не вжыв жадного паскудного слова. А іщі я дуже прінціповый.

 

• Быти строгым до себе означує выховлёвати свого внутрїшнёго духа?

– Правда. Коли ставлю якісь задачі перед собов, то стараю ся сформовати сістему довкола так, абы достигнути поставленых цїлїв. А вшытко другоє буде підпорядковувати ся до того мого напрямку. По сутї і до днешнёго дня так то роблю, хоць маю проблемы із здоровлям, а головной з очіма, і фізічна дінаміка не та. На Говерлу вже не вылїзу як колись з Ющенком (позн. ред.: презідент Україны у рр. 2005 – 2010.). Якоси формую свій жывот і творчость, абы у своїх роках мати выкон. Як не можу выїзджати на пленер далеко, то мушу в майстернї (позн. ред. АРК в СР: у нас говорять – ательєр) творити новы річі: імпровізувати, абстрагувати. І бівше того, конкретных річей вже не можу малювати. Так невымушено зачленив єм ся у сферу сучасного модерного умелецького напрямку. Якраз на 90-роча была презентована моя выставка у музею імени Йосифа Бокшая. Єдна сала то были класічны роботы з фонду Бокшая, а три великых были переповнены образами останнїх років. Нихто з моїх попередників в такых роках не малював. Но я стараю ся. Каждый день малюю, без дїла не сиджу. В незалежности од віку не треба себе заставляти бівше одпочівати і оберігати ся. Коли я малюю, то чуствую радость з жывота і не падаю духом. Прожываю процес молодого періода.

 

– Я найщастливішый зо вшыткых

• Кажете щастливый, а в чім є ваше щастя?

– Можу сміло повісти, што я щастливішый од всіх. Творю на повну силу. Маю дїти, внуків, правнуків і є меджі нима гармонія. А іщі кебы мі Богонько дав можность ся дочекати праправнуків. Ото є радость! І вы знаєте, майвелику радость чую, бо знаю, што з Богоньком я близкый. Він мене любить. Вшытко, што го прошу протягом цїлого свого жывота, він менї дає, помагає і оберігає мене. Приміром, уявіть собі, майже чотыри рокы при Сталінови прослужыти у войску і зброю у руках не мати. Пензлик і сцена. В такому розрізї, кедь думати, та хто може быти од мене щастливішый? Тот, хто міліарды має? А яка радость в тых міліардах порозуміти не можу. Мати міліарды і дома не спати спокійно. І николи ся выспати не може, без охранників выїхати ниґда не зможе. А я так файненько сплю собі дома, без ниякых тривог. Іщі й уснї малюю. Кажду ніч. І на днесь тоже малював єм. Рахуйте щастливішой людины од мене не єствує. Потім іщі єдно, знаєте теорію односности Айнштайна. Нёв треба ся рядити в жывотї. Уже у молодости мене так возносили, особенно у Москві. І кебы я не ужывав сю формулу Айнштайна, зазнав бы-м ся і може днесь мы бы ся не стрїтили. Ани на короткый період не зазнав єм ся, а похвал море было і є. Пишуть і доднесь. У вшыткых самознаменитых книгах, де споминають великих, я є. Так у роцї 1971 у Москві выйшла книжка „История искусства народов СССР‟ про класіків з 15-ёх републік. Класіків! Я там маймолодшый быв. Та ці міг єм собі втогды представити, што я попаду у таке выданя? Нїт! З каждой републікы лем по пару чоловік. Як указав єм книжку Манайлови (позн. ред.: Іван Манайло, вызначный русиньскый малярь рр. 1942 – 2010), же мы сьме там, та він повів, што завтра уже мож умерати. Так цїнно то было і мож было ся зазнати. Треба себе порівнёвати з ґеніями, і зразу гордыню проявити буде не мож, бо што лем у світї вже не створило ся. Іся теорія відносности актуална нелем до умелецького напрявленя, але в принціпі до хоцьякого жывотного аспекта. Вшытко відносно. Тобі добре, а відносно кого? Тобі зле, а відносно кого? Відносно кого ты лїпшый авадь гіршый? Се дуже важливо.

 

• То можеме твердити, же ваш жывот стоїть на трёх стовпах: реліґія, дісціпліна і теорія односности. То основне, што вас веде жывотом?

– Штімує. Я мушу основателно позерати на своїх колеґ. Менї ся видить, што мої молоды колеґове лїпшы як я, тому што я не так малюю. Менї все ся видить, што вшыткы лїпшы, окрем мене. Ниґда єм не мав на выставках такого чувства, што я єден з красшых.

 

• І то чувство, што другы лїпшы, примушать кывати ся, робити над собов каждый день?

– Оно заставляє, бо хоче ся достигнути і тоты напрямкы так само. Кедь не достигнути, то хоцьбы спробувати ся посунути горї. Я все у процесї ся нахожу. Не є такых конечных моментів, абы я штось зробив і на тім доста, завершеня, красше не мож. Треба робити! Залишати за собою слїд. Не в пусту жыти. Добрый слїд! Важно, абы тот слїд быв достойный!

 

• А што значіть достойный слїд подля вас? 

– У творчому дїлї, абы приносив і користь і резултат. Кедь десяткы тісяч людей посмотрять мої выставкы і дістануть задоволеня, се вже рахує ся. Приємно на душі, коли чую позітівны одозвы о своїх роботах. Радую ся, што добро уже приніс. То чувство много стоїть.

 

Гармонія вдяка реліґії

• І попри тім підчеркуєте важность гармонії, котра, кажете, у родинї была. Та тяжко представити гармонію, коли повна хыжа дїтей.

–  Та бо реліґія была. Дуже реліґійны родічі были. Ниґда на повышеных голосах меджі собов не говорили. Не екзістовало такого. Правда, ниже середняків мы жыли, хоць село дуже богате было. Нянька были забрали в плін після Першой світовой войны, пізно ся вернув, і не міг ся збогатити. Припало маленько землї, тяжко было будувати ся, выходити на высшу уровень. Доста в напруженому станови находили сьме ся. Ніч лишнёго. Такоє як грачкы даже в голову не приходить, самы сьме собі робили. Вшытко самы. Каждый своїм дїлом ся занимав. Ніч в пусту ся не тратило. В молодости од роботы кровляны рукы мав єм, мозолї ся пучіли. Іщі плус на заробіткы ходив єм, абы выстачало. І од нянька ніч не брав. Як до умелецького учілища ходив, та я од них не же копійку не взяв, а іщі їсти не привозив собі до Ужгорода.

 

• А як ся реліґійность родічів оддзеркалёвала на вас малых дїтях?

– Молитва. Зрана і звечора. Мы з дїтинства не мали понятя, што то мож ся не помолити. До церькви вшыткы ходили. Свята і строгый піст. Хоць піст у нас быв і без того. Даколи иппен на недїлю штось мястноє і было. Свята недїля, Великдень, Рождество было май так. Айбо мы заспокоєны были і з тым простым їдлом. І теперь в основному пользую ся тыма рецептами домашнёй стравы дїтинства. Сам люблю варити собі їсти, а май люблю заправляны стравы всякого вида. Варю непогано, стале удосконалюю свої навыкы. Од мяса задоволеня не маю. Люблю сыр козячій, овечій. Такый перекусон тут у себе у майстернї усе маю. А квашену капусту як люблю, здоровішого ніч на світї не є. Лем домашнї продукты. Фрукты і овочі їм тоты, што тут в саду выращуєме. Рідко дашто купую.

 

• Значіть, ваше дїтинтво было голодне? Худоба, кедь ся і тримала, але не їла ся?

– Нїт, абсолутно нїт. Но страва была проста. Худоба продавала ся. Даже молоко сьме економили, бо дві коровы на телята ся держали і были робочов силов, а выроблена худобина лем два літра молока давала. Та іщі як токан замішку їли сьме, та позерали, абы выстачіло. Ратоту із єдного двох яєць вшыткы сьме їли і наїдали ся. Мої гостїі обїдають ся як їх гощу своїма кулінарьныма заготовками. Пасулю з капустов заправляну нихто таку добру як я не робить. Шепа і Контратовіч (позн. ред.: вызначны културны дїятелї Підкарпатя) як жыли, все приходили, коли я великый горниць варив, абы ся наїсти моёй пасулї заправляної.

 

• Тяжка робота на селї, поле і ґаздівство? 

– Майже цїлоє своє дїтинство я провів у полёви: водити коровы, орати, бороновати. Як маленько підріс, вже были руськы, а іщі колгоса не было, треба было косити. Нянько вже хворів, а мы сьме лем двоє за чоловіків были дома на обыстёви. Команіцю і люцерну іщі ішов зо мнов косити, а пшеніцю жати вже не міг. Пятнадцятьрочный я быв опеченїшый бівше гі дакый африканець. Нанимати люде збоку не мож было, бо землю бы забрали. Приходило ся так тяжко робити. Мусив єм вшытко сам жати, нянько наострить менї косу, так зачне надо мнов плакати. Скоренько робив снопы, жебы в обід хоць маленько в тїни заснув єм. Плакав, так мене шкодовав. Іщі й того мало было. Почас вакацій нанимав єм ся з молотыков по селах, абы заробити даку копійку. Все быв єм в роботї.

 

Образ мамы, то святый образ

• Ту в музею у вас є шпеціална комната присвячена родному обыстю, де можеме відїти і портрет вашой мамкы. Што такого цїнного она вам дала за свій жывот або пізнїше?

– То про мене святый образ. Мамка. Жывотый процес. По сутї, і она, і нянько се штіл жывота. Іншоє ніч не хочу казати… То было наповнено необокновенною жывотною добротою. Необокновенною! Гармонією. Порядком. Вшытко было сформовано натілько орґанічно. Такых роботящіх як мамка не было! Цїлоє село знало, што майроботяща жінка, се Микитаня. Так удала ся за нёв моя сестра, точно така роботяща, і моя ся дочка Оніка. Уявити собі, што десь спочівати не могло быти. Хыбаль што після церькви мамка была звыкла перед хатов посидїти півгодины з сусїдков. В недїлю ся тяжкоє не чінило, але порядок быв. Скотину треба упорядкувати, домашнёє поробити. Молили ся, біблію брали.

 

• А можете повісти, же выростали сьте у любви? Ці была любов меджі вами вшыткыма? Вы то чувствовали? 

– Од родічів ай любов была. Я майменшый быв і любимый. Тямлю ся од грудного кормлїня. Помню, як мене у веринї на поле носили і колисали там, а я веріщав, бо сонце страшно пікло. Першы крокы, і як ходити єм почав десь коло восьмого місяця, сестры ручкы подавали.

 

• До якого віку ся дожыли мамка і нянько?

– Мамка вмерла як мала 91, а нянько майскорше. Він дуже захворів як я быв на третїм роцї службы. Робив у колгоспі у маштальни з коньми, і спав там. Паскудный воздух загноїв му легенї (позн. ред. АРК в СР: у нас – плюца). Дуже зле было. Ногы синї, вже одмерали. Ракошиньскый доктор казав мамі кликати сына, бо давав му максімално тыждень півдра. А нянько, як се вчув, закликав того доктора ід собі і повів: „Андрію, я чув! Не добре робите, што наговорюєте выкликати сына. Вы знаєте як то далеко? А ёму іщі рік ся лишало. Не треба! Я го дочекаю!“ І дочекав… От што такоє сила духа! Реліґія! Дуже богобойный быв. Я го предсмертно намалював. Він іщі пару місяцїв прожыв. Но я встиг ёго портрет композіційный зробити. І першый раз в жывотї дістав єм од нёго похвалу. Каже: „Володю, се дуже добре! “

 

• Нянько вас ниґда не хвалив? Што вы почувствовали?

– Він похвалами не занимав ся. Я зачудував ся. Менї дуже приємно было, але самоє головноє – я встиг. Встиг намалювати. То він! Він! Духовный такый. З бібліёов… Дуже бы-м мав дяку много тем іщі створити, но в передї кілько Богонько дасть. Менї желають 100 років, 150, а я кажу, што так мало? Я молю ся лем за єден день. Каждый вечур і рано молю ся лем за єден день. І вы розумієте, коли ты знаєш, што доля твоя у руках Бога, а не ты нёв керуєш, то треба жыти по філозофскы. Бо коли маєш лем єден день, у тебе не є права згрїшыти. Не дай Бог! І так каждый день, єден день просити і без грїха ёго прожывати. А Богонько вже сам ся розпрорядить, кілько тых днїв нам варто жыти.

Карін МУЛЯР, Лем.фм, ґрафічна і языкова управа: ред. АРК в СР