7. 8. 2023: Припомянули сьме собі 95-роча найвызначнїшой особности 20. стороча з русиньскым походжінём – Енді Варгола, краля поп-арту

Енді Варгол (Andy Warhol, первістным меном Andrew Warhola) народив ся 6. авґуста 1928 у Піттсбурґу і умер  22. фербруара 1987 у віку 58 років. Быв америцькым малярём, ґрафіком, філмовым творцём і ведучов особностёв америцького руху – поп-арт. Свою карьєру зачав як ілустратор рекламных предметів. Пізнїше ся став знамым у цїлім світї як малярь, режісер авнтґардных філмів, манажер роковой музичной ґрупы The Velvet Underground. Быв презентованый у дакількох жывотописных філмах. В роцї 1991 быв недалеко родного села ёго родічів Міковой, конкретно в містї Меджілабірцї, одкрытый музей писвяченый ёго творчеству, теперь з назвов Музей модерного уменя Енді Варгола. Другый ёго музей быв о три рокы пізнїше подкрытый у роднім Піттсбурґу.

Дїтинство і рання карьєра

Аndrew Warhola (Андрій Варгола) ся народив в америцькім Піттбурґу русиньскым еміґрантам, котры походили із села Мікова, котре є днесь на теріторії северовыходной Словакії, в окресї Стропків. Точный датум ёго народжіня не є цїлком ясный. В дакотрых жрідлах мож найти дакілько датумів, котры одказують нас до років 1928 – 1931. Варгол сам твердив, же ёго родный лист з року 1930 є фалзіфікат. Найчастїше але уваджать ся датум ёго народжіня якраз на 6. авґуст 1928. Варголів отець Андрій Варгола (1886 – 1942) робив в угольных шахтах і на ставбах в Пенсілванії. Мати ся называла Юлія Юстина, роджена Завадьска (1892 – 1972). Енді мав двох старшых братів, Джона (Яна) і Пола (Павла). Вшыткы вєдно жыли сполочно на піттбурґскій 55. уліцї Beelen. Родина была ґрекокатолицького віросповіданя. Варгол сам до кінця свого жывота реґуларно ходив на Службы Божы і поважовав ся за віруючого чоловіка, часто брав участь на харітатівных активностях церькви. Своє віросповіданя але верейно не коментовав. Много образів присвятив реліґійній тематіцї і быв овпливненый выходным хрістіаньскым уменём. Як дїтина Енді трираз мав нервовый захват, першыраз кедь му было вісем і потім іщі двараз в ходї наслїдуючіх двох років (позн. ред.: як недавно у філмі о Ендім было повіджено, терпів хворотов танесь святого Віта).

Варголів умелецькый талент ся проявив скоро. Енді штудов одбор комерчного дізайну на Карнеґіго технолоґічного інштітутї (Carnegie Institute of Technology)

В Піттбурґу, де ся стрїтив з такыма особностями, як наприклад Філіп Перштайн, знамый як малярь ексресівных актів. Скінчінём штудій здобыв тітул балаларя вытватного уменя (Bachelor of Fine Arts). По абсолвованю штудій у 1949 року перестїговав ся до Ню Йорку і зачав успішну карьєру ілустратора часопису і дізайнера рекламных матеріалів.

Шістьдесяты рокы

В ходї 60-ых років 20-го стороча ся Варгол сформовав з творцю рекламных творів на найзнамішого америцького умелця свого періоду. Із своїма сполупрацовниками Варгол дефіновав основны знакы той декады.

Зачав малёвати знамы америцькы продукты, як наприклад Кембелловы поливкы од фірмы Campbell Soup Company. Так само ся занимав творчостёв  портретів такых знамых особностей, як наприклад Мерлін Монро, Елвіс Преслі, Мугаммад Алі або Елізабет Тайлор.

В тім часї Варгол основав умелецьке штудіо The Factory (Фабрика), в якім ся обявила шырока шкала вытварників, писателїв, музикантів і андеґрандовых целебріт. В авґустї 1962 року зачав Варгол із масовов продукціёв сїтёдруків. Намагав ся так вытворити уменя нелем з масовых выробків, але і в масовій кількости. Тота метода сітёдруків ся му зразу зачала відїти „барз домашнёв‟. Выголосив: „Єм необычайно пасівным. Беру річі так, якыма суть. Лем ся позерам, позорую світ.‟ Тым, же в ходї творчого процесу мінімалізовав погляд нас річ, зачав умелецьку револуцію – ёго роботы ся барз скоро стали нелем контровезныма, але і популарныма.

Творы, котры взниклы в тім часї, были споєны главно з америцьков поп-културов. Варгол зображовав різным способом доларовы пінязї, целебріты, значковы продукты і образкы з навинок. Тым предметы суть на полотнї на першый погляд розпознательны і часто дїють на масы. Тот факт Варгола фасціновав із вшыткого найвеце, а зато суть споюючім елементом цїлой ёго творчости шістьдесятых років.

Образы, ґрафікы

Енді Варгол намалёвав 10 образів серії названой Заникаючі сорты (Endangered Species). Варголів образ Зелена втомобілова гаварія – Green Car Crash (Green Burning Car I)  быв 16. мая 2007 роцї проданый у невйорскій авкчній салї Christie's зa 71,1 міліона доларів. В роцї 2011 ёго образы Квіткы (Flowers) были проданы за 1,3 міліона доларів. В роцї 2012 образ Двоїтый Елвіс быв у авкчній салї Sotheby's проданый за 37 міліонів доларів. Образ Елізабет Тейлор (Elizabeth Taylor) быв проданый за 6,8 міліона ланґліцькых лібер. Ёго Автопортрет з року 1986 быв проданый за 29 міліонів доларів.

Музика

Енді Варгол быв узко споєный з америцьков роковов ґрупов The Velvet Underground. Тій робив од року 1965 мaнaжера і єдночасно ся став продуцентом їх першого музичного албуму The Velvet Underground & Nico (1967). Быв то якраз він, котрый членам ґрупы запропоновав, жебы на ёго награваня позвали нїмецьку співачку Ніко. Албум самый ся став знамым і завдякы самобытній пропозіції ёго обалкы – на першій сторінцї ґрамофоновой платнї быв зображеный выразный жовтый банан з надписом Помалы олупте і увидите (Peel Slowly and See). По одторгнутю образку жовтого банану ся на ёго місцю обявив олупленый ружовый банан. 16. децембра 2006 збератель Варелл Гілл демо верзію того дебутового музичного албуму, котру купив на блышым ярмарку лем за 0,76 долара, продав за неувірительных 25 200 доларів...

В 70-ых роках зробив Варгол пропозіції про дві платнї The Rolling Stones – Sticky Fingers (1971) a Love You Live (1977). В роцї 1975 быв навеце пожаданый, жебы вытворив дакілько портретів єдно з членів музичной ґрупы – Мік Джеґґера... 

Енді Варгол ся особно познав і з многыма далшыма музикантами – меджі іншыма з Бобом Діленом і Джоном Ленноном. В роцї 1986 зробив пропозіцію на обал Ленноновой посмертной ґрамафоновой платнї Menlove Avenue... Варгол овпливнив панк-рокову формації Devo і Давіда Бові, котрый назвав по нїм у своїм ґрамофоновім албумі Hunky Dory пісню Andy Warhol. Чеська ґрупа XIII. století пo нїм назвала тыж єдну пісню – Andy Warhol в албумі Vendetta з року 2004...

Здрой: Wikipedie.cz, переклад із чеського языка: А. З.