31. 7. 2020: Засїдав меншыновый выбор. Меншыны ся рихтують на списованя

28-го юла 2020-го року проходило в Братїславі, у владнім готелї „Bôrik‟, XXXVII. Засїданя Выбору про народностны меншыны і етнічны ґрупы, порадного орґану Рады влады Словацькой републікы про людьскы права, народностны меншыны і родову рівность.

Хоць друге тогорічне засїданя было наплановане на скорїшый датум, з причіны пандемії ся членове выбору наконець зышли аж кінцём юла. Было то перше засїданя меншынового выбору од парламентных волеб, котры проходили у фебруарї того року, і так ся на засїданю говорило і о проґрамовім выголошіню влады.

Засїданя членове выбору зачали минутов тиха, котров оддали честь Владимірови Долинаёви, довгодобому членови выбору, котрый траґічно вмер у суботу 25-го юла.

Пріоріты штатной справы

Як вже было спомянуто, тото засїданя было першым по парламентных вольбах, з котрых выникла нова влада і было схвалене нове Проґрамове выголошіня влады. Влада премєра Іґора Матовіча має у своїм выголошіню народностны меншыны споминаны у веце капітолах.

Ключовым про меншыны, ку чому ся завязала влада, є приятя закона о поставліню народностных меншын, котрый Словацькій репубкіці бракує.

Выбор про народностны меншыны і етнічны ґрупы, в котрім Русинів представляють Петро Медвідь і Мілан Ян Піліп, дістав на засїіданя к діспозіції матеріал під назвов Пріоріты штатной справы рефлектуючі Проґрамове выголошіня влады Словацькой републікы на рокы 2020 – 2024 в одношіню ку членам народностных меншын. Тот матеріал передложыв уповномоченый влады Словацькой републікы про народностны меншыны Ласло Буковскый, котрый є єдночасно і председом выбору. Членове выбору взяли до відома передкладаный матеріал і єдночасно выразили спокійность з тым, же влада хоче прияти меншыновый закон, котрый бы міг вырїшыти много меншыновых дїл.

Выбор узнесїнём пожадав членів выбору коморы за централны орґаны штатной справы повнити задачі Проґрамового выголошіня влады, котры дотуляють ся членів народностных меншын партіціпатівным способом, за участи Выбору про народностны меншыны і етнічны ґрупы, і єдночасно пожадав о реґуларне інформованя о повнїню предметных задач

Кедьже ся в рамках діскусії ку тому пункту одкрыла і тема реорґанізації на Міністерстві културы Словацькой републікы, котра ся дотулять і інштітуціоналного забезпечіня културы народностных меншын, выбор выразив обавы з тыма змінами. Членове выбору пожадали в узнесїню одповідне інштітуціоналне забезпечіня в рамках орґанізачной штруктуры міністерства, котре бы не огрожовало меншынову културу.

Інформації о діятельстві наросдностных музеїв

В рамках віторкового засїданя быв напланованый і пункт, в рамках котрого ся мало інформовати і вырочных справах і діяльстві народностных музеїв на Словакії за рік 2019. Матеріал ку тому пункту быв членам выбору загнаный так само іщі перед засїданём.

Ку діскусії односно того пункту властно ани не дішло. Хоць пункт о народностных музеях быв у проґрамі, Словацькый народный музей не послав свого представителя, з котрым бы о предметнім матеріалї было мож діскутовати, а інформацію прочітав лем робітник Міністерства културы, котрый тым быв повіреный.

Представителї Русинів мали вопросы ку тому пункту, кедьже доднесь не є знаме, што ся планує з будовов Словацького народного музею – Музею русиньской културы, ці будуть грошы на їй перебудованя або ся буде глядати інша алтернатіва, або ці Словацькый народный музей рахує з матеріалным забезпечінём русиньского музею, котрый реално не має ани автомобіл потребный про теренну роботу, баданя музею.

Кедьже на выборї не брав участь компетентный чоловік, членам выбору за русиньску меншыну было рекомендовано дати тоты вопросы прямо на ґенералный директоріят СНМ.

Фонд мав проблемы вдяка пандемії

На засїданю брав участь і директор Фонду на підпору културы народностных меншын Норберт Молнар. Тот інформовав о діятельстві фонду в роцї 2020.

Як повів, діятельство фонду была обмеджена пандеміёв – три одборны рады не стигли засїдати і так ся їх засїданя з марцового терміну перенесло аж на пізнїшы датумы і проходили лем онлайн. Фонд і ёго робітници, хоць в рамках home office, продовжовали дале у своїй роботї, но обмеджено. Проблемы были і з іншыма урядами, од котрых фонд ку выбавлёваню проєктів потребовав отверджіня.

Наперек тому ся першы змлувы зачали підписовати в апрілю. Русиньска народностна меншына має на рік 2020 142 підпореных проєктів. 67 змлув уже было підписаных і выплаченых было понад 271 тісяч евр.

Як Молнар інформовав, проєкты за 2020-ый рік буде мож з причіны пандемії реалізовати аж до 31-го марца 2021-го року. В місяцї май  того року дішло і ку новелізації закона о фондї. Жадателї по новому не будуть мусити передкладати документ о тім, же ся односно них не веде данёвый екзекучный процес, чім ся зменшує бюрокрація.

Як Молнар інформовав, вызвы на рік 2021 бы моли быти публікованы вже у октобрі того року, чім бы ся на скорішый термін перенесли і засїданя одборных рад а ускорило бы ся в будучности і выплачаня схваленых проєктів.

Меншыны ся рихтують на перепис

В рамках далшых пунктів выбор занимав ся, наприклад, інформаціёв о кроках на забезпечіня електронічных служеб в языках народностных меншын, ці актівітах Уряду уповномоченого про народностны меншыны в повязаню з пандеміёв нового тіпу коронавірусу. І тоты актівности потверджують, же в остатнїх роках ся розшырює двоязычность і членове меншын все веце можуть хосновати і в уряднім контактї свій материньскый язык.

Окремов темов была інформація о списованю населїня, домів і квартелїв 2021. Як было повіджене на засїданю, увага ся буде окрем того, жебы записати собі гордо свою народность і материньскый язык, класти і на то, жебы люди не підлегли дезінформачным кампаням, котры бы хотїли спохыбнёвати аноніміту записаных даных.

Списованя, котре буде проходити у фебруарї і марцїі 2021-го року, буде першый раз чісто електронічне і записаны даны будуть в моментї записаня анонімізованы, значіть, не буде мож подля даных прирадити ідентіту особы, котра то записала.

В повязаню з кампанёв будуть ословлены і народностны редакції, котры бы мали принести інформації о списованю, уповномоченый Ласло Буковскый рихтує і три події, котры бы мали помочі при кампані. Єдну з тых подій рихтує Буковскый вєдно із Округлым столом Русинів Словеньска.

Як повів на засїданю Норберт Молнар, хоць тот рік была в рамках ґрантовой схемы пріоріта, жебы подавати проєкты ку кампанї на списованя, на тот цїль пришло лем мало проєктів. Директор фонду повів, же є одкрытый думцї, жебы на кампань было мож жадати грошы і в ґрантах на 2021-ім рік.

Жебы підпорити кампань, перед і по засїданю робітници Уряду уповномоченого робили відеа з членами выбору за окремы меншыны, в котрых ословлены бісїдують, чом ся голосити ку свому походжіню. Відеа буде уряд хосновати в рамках своёй кампанї. Головна кампань бы мала проходити в януарї і фебруарї 2021-го року, жебы была міцна і цїлена.

Рада RTVS ку народностному высыланю

Кедьже ся на меншыновім выборї реґуларно одкрывать і вопрос высыланя про народностны меншыны в рамках верейноправного телерозгласу – RTVS, уповномоченый зорґанізовав засїданя Рады RTVS ку народностному высыланю.

Тото засїданя буде прохидити 20-го авґуста і участь на ній мають мати представителї мадярьской, ромской, русиньской і україньской народностной меншыны. За русиньску меншыну буде брати на стрїчі участь Петро Медвідь.

Петро МЕДВІДЬ, ЛЕМ.фм, языкова управа: ред. АРК в СР.