30. 5. 2023: Медаль узнаня для Петра Медвідя

Русины на Мадярах доцінили незломну, безкомпромісову, a быват што і тяжку, вымагаючу посвячыня та оддану роботу Петра Медвідя для нашого народа. Переданя символичного медалю Антония Годинкы прошло в не менше символичным місци – в славным поломницкым центрі в Марияповчы в минулу суботу 27. мая тр. Церков была выполнена до єдного місця. 

Же такє вручаня буде (і де ся оно одбуде), писали сме. Ба, сам нагородженый оне писал, але ся не похвалил, што як раз то його будут величати. Досправды, так было. Же вручали і же величали. Дуже люди пак підходило ґратулювати. Бо єст і чого. 

Долго єм роздумувала, ци о суботній подіі зредаґувати новинарску віст, ци єднак написати коментар. Рішыла–м выбрати тото другє, понеже першый выбір ограничыл бы ня лем до сухых фактів, а то могло бы дакус уменшыти цілости. А шкода. 

Зробило вражыня…

Так, знала єм, што ідеме до історичного місця, важного для грекокатолицкых, самособом, русиньскых вірных мукачівской, пак пряшівской і гайдудорожской єпархій. Видок, котрый ся мі вказал, заскочыл ня єднак – заімпонувал. Маєстатична барокова церков з красным розписом выполнена была людми по берегы, в центральным місци поміщено дві велич фаны – русиньску і державну, товаришыли тому спів, што заперал дых в грудях, мужского, професийонального хору і, не пригнітяюче, не помпатичне, а почесне, єратичне достоєнство скромного мудреця гайдудорожского митрополиты. Аж єм си призабыла посмотріти за чудотворном іконом… 

Тоты вшыткы люде, што ся гын зышли, то были Русины з ріжных Русиньскых Самоурядів на Мадярах (вшыткых локальных русиньскых самоурядів єст там 42, а жебы такій міг істнувати, то в даным округу мусит жыти мінімум 25 люди, котры в офіцийным списі подали ся за меншыну, в тым примірі зa русиньску). Є в них така традиция, што подія – Русиньскє Нацийональне Свято, яку кінцьом мая орґанізує Вседержавне Русиньскє Спомосправуваня, проходит каждого рока в інчым місци, де фунґує локальный самоуряд нашой меншыны. Дальшом традицйом є, што на тото свято зъізджают ся цілыма автобусами – десяткы, а частійше то соткы (!) Русинів з цілых Мадяр. Уявляте тото собі на нашым лемківскым подвірци? Же напр. на Ден Русинів Польщы приізджат автобусы з Лемками з зеленогірского, ґлоґівского, ґожівского повітів? Або польковицкого, ліґницкого ци олавского? Утопія. 

Но того рока выбір місця пал на популярный Марияповч. Же то не порожні слова, най доказом буде, што каждого рока приходит помолити ся до чудотворной іконы Богородиці до 600 тис. поломників. На сам кєрмеш в вересни/септембрі приходят тисячы. Пршили сме і мы, з Лемковины, Пряшівской Руси і той підваршавской. 

По літургіі в базиліці св. Архангела Михала правленій Фюлепом Кочішом, митрополитом гайдудорожской митрополіі, голос забрал політик Іштван Шімічков, предсідатель фракциі ХДНП мадярского парляменту. Бесідувал по мадярскы. Выімалам лем єдно слово – «муслiмок». То може ліпше, же не розумілам і не псулам собі мого выображыня о місци, в котрым былам, а про котре папа Йоан Павел ІІ бесідувал, што єднат люди. 

Голос мал і Віктор Крамаренко, ведучый Вседержавного Русиньского Самосправуваня (на фотцї злїва). По одспіваню гымнів, мадярского і гымну Русинів Підкарпатской Руси, перешли до вручаня Нагороды Антония Годинкы. Лавдацию на чест Ірины Сюч-Воринкы, першой одзначеной, дослідничкы жытя і писменництва іменника преміі – Антония Годинкы, выголосила Ольґа Сільцер. Другым, котрому передали на рукы медаль (свойом дорогом шыковні запроєктуваный), был наш редакцийный колеґа – Петро Медвідь.

Целебрита? Не чудо

Є Петро Медвідь шыроко знаном і розпознаваном особом. Справа же не в його характеристичным виді. І ні, долга борода не спричынят, што його слова мают векшу силу. Не в тым діло. Через рокы, будучы активным редактором ріжных русиньскых медий («Інфо Русин», «Народны Новинкы Інфо Русин», русин.ФМ, ЛЕМ.фм, державне Словацкє Радийо і Телевізия), дал ся познати як вникливый обсерватор і справный коментатор політично-соспільного жытя русиньской меншыны. Своі публицистичны коментарі (писаны в рамках єдного зо штотыжньовых проґрамів для ЛЕМ.фм – «Вступне до контроли») все вміщат в шырокій історичный контекст, прикликуючы конкретны, даючы ся провірити даны: факты, даты, особы, явиска і процесы. Тото спричынят, што його міцно критичны тексты мают одповідню основу, хтіло бы ся з анґлицка повісти – background, і не чудо, што сут так опіньотворчы. А же сут, то знаме кєд же провіриме хто і де іх удоступнят, хто і де іх цитує, коментує, і якы наслідства приносят. 

Бо же атакуют, гейтуют, горозят – персональні і безпосередньо, то тіж знаме. Вы може дознали ся аж тепер. Але в борбі о узнаня прав русиньской меншыны на Украіні Петро Медвідь не устає. То тема, котра фурт і фурт вертат в його текстах. Бо нич ся в тій матеріі в східнього сусіда не змінят. Же має правду, в тым што пише і же то не лем выдумка даякых діячів, активістів, словом – «верхушкы», же є Русинам на Украіні злі, то моглам ся переконати на суботнім святі. То звычайны люде підходили і ґратулювали Петрови роботы і бесідували, што пришли жыти гев, бо не можут быти в себе, в державі де іх не узнают, де іх нищат… Не были то поєдны голосы. 

Же за русиньску меншыну обще діє Петро Медвідь, то видиме тіж през його діяльніст в Світовым Конґресі Русинів. Же лоббує за поправу ситуациі русиньской меншыны на Словациі, того доказ маме не лем через функциі, котры полнит, бо такых «полнячых» то маме і на нашым, лемківскым, подвірци, але через тото, што в рамках тых функций робит. Для порядку выміню, што Петро Медвідь є рядным членом Комісиі про нацийональны меншыны і етнічны ґрупы Рады Влады Словацкой Републікы про людскы права, нацийональны меншыны і родову рівніст (найперше як заступця члена – од 2014, од 2017 як член) та членом порадного орґану президенткы Словацкой Републикы Зузаны Чапутовой про нацийональны меншыны (од 2019 рока). 

По каждым засіданю комісиі ци порадного орґану можеме пак прочытати обшырный допис, інформуючый, якы справы были підношены зо страны представників русиньской меншыны, якы конкретны проблемы треба рішыти, што хыбує, што змінити ітп., а же єст того все дуже, то одсылам вас до портальового архіву і до тых статіі.

Публициста, новинар, драматурґ, літерат, лоббиста

Дуже, а властиві то барз дуже, найдете там тіж інчых дописів Петра Медвідя. Окрем публицистичной, веде шыроку новинарску активніст, але і популяризаторску. Є любительом літературы і театру. Спілпрацує з єдиным на світі русиньскым професийональным театром – Театром Александра Духновича, для котрого переложыл на русиньскый язык пару пєс. З другым театром, незалежным, Театральным Кабінетом Выходняра, што го і спілосновал, робит як драматурґ і актор.  

Дуже того? Но то іщы на «добитя» додам, што для ансамблю Рутенія з Братиславы написал сценариі і вырежысерувал дві танцувально-драматичны пєсы: «Земля обіцяна» і «Хырбетом ку горам». А іщы є постійным присутным на Лемківскых Творчых Осенях. Но бо прецін, же є поетом… (а по професиі богословом – скінчыл теолоґію на Пряшівскым Університеті). 

Вышла мі з того без мала лаурка. Але то добрі, не знатя коли буде наступна нагода, жебы ся похвалити, кого маме серед себе і кого цінити нам треба. За жытя. Амін. 

ПС. По офіцийній части Нацийонального Русиньского Свята вшыткы сме ся іщы в Марияповчы погостили (веце як двіста люди…). А мы, поломникы з Лемковины, Прашівской Руси і той підваршавской, переіхали в дорозі домів до Мішкольця, жебы і гын ся погостити. Было то нерозважне. 

Наталія МАЛЕЦКА-НОВАК,  ЛЕМ.фм.

(Публікуєме в оріґіналї – лемківскім варіантї русиньского языка.)