3. 12. 2021: Пряма недемокрація як інштрумент українізації

Тридцять років є доста довгый час, жебы ся вырівнати з проблемом.

В тых днях припоминаме собі вже тридцять років од часу, коли на Українї одбыв ся референдум, о котрім сміло мож повісти, же быв дефінітівным гвоздиком до труны імперії, яков быв Совєтьскый союз.

Жытелї Україны дефінітівно потвердили, же суть за окрему, незалежну україньску державу. При тій річніцї не мож забывати на факт, же окрем

цїлодержавного референдума голосовало ся в містнім референдумі, схваленім Кієвом, і о формі автономії Закарпатьской области.

Повторяти факты, котры вже были тісячраз пописаны, не будеме. Основным є, же 78 процент тых, котры на референдумі взяли участь, голосовало за то, жебы „Закарпатя дістало із укріпінём в Конштітуції Україны статус шпеціалной самосправной адміністратівной теріторії як субєкту у складї незалежной Україны і не входило в будьякы іншы адміністратівно-теріторіалны цілкы“.

Треба підкреслити, же в різных пропозіціях того, якый буде вопрос у референдумі, была і верзія, котра говори

ла прямо о автономії. Слово автономія ся не любило наприклад Леонідови Кравчукови, котрый быв у тім часї, окрем іншого презідентьскым кандідатом, якый пак і став ся презідентом, і котрый доказав почас своёй неочекованой навщівы в Ужгородї пересвідчіти представителїв областной рады, же не є добре хосновати тот „чуджій термін“.

Тот факт є лем єдным із многых, котры потверджують, же референдум не быв проявом даякого „русиньского сепаратізму“, але же быв досправдовов, релевантнов політічнов темов, в котрій быв заанґажованый і Кієв, і котру докінця, чудуй ся світе, підтримовали і містны комуністы, якым властно Підкарпатя може дяковати, же скінчіло по войнї там, де скінчіло.

Але, як вже было спомянуто, повторяти знамы факты не є аж так потрібне. Скорїше бы сьме ся мали посмотрити на тридяцть років невыповненого референдуму з дакус іншого боку.

На референдум із 1991-го року 1. децембра 20251 спомянули собі і на сайтї Централной волебной комісії. Самособов, голосованя о автономії Криму або Закарпатьской области ся там не споминать. Но є там єдно важне речіня. Пише ся там, же аж 1-го децембра 1991-го року незалежность Україны стала реалностёв, бо покля попереднє рїшіня Верьховной рады могло быти зрушене, рїшіня референдуму не міг зрушыти нихто“.

Не мож повісти ніч інше, лем то, же з тым є чоловік стопроцентно згодный. І єдночасно додати, же якраз зато не мож было ани зрушыти голосованя в референдумі о автономії Закарпатьской области, будьяк была названа на листку, і референдум зіставать лем невыповненый, але платный.

Додати іщі треба і то, же покля є політолоґічна згода в тім, же референдум є єднов з мала захованых метод прямой, дакотрыма означовной і як чістой демокрації, пак невыповнїня резултатів референдума быв найчістішый приклад прямой недемокрації. Лемже кому было треба тоту пряму недемокрацію і нашто?

Арґументовати тым, же ішло о страх з нарушіня теріторіалной цїлости Україны, о сепаратізм, навеце лем русиньскый, і кедь не голосовали лем Русины, є дурнота найвысшого ранґу з двох причін.

По перше, люде в референдумі голосовали о автономії в складї Україны, котру хотїли мати навеце укрїплену в Конштітуції Україны. А так само в цїлодержавнім референдумі тоты люде голосовали за Україну. По друге, Україна не мала проблему автономію удїлити, так само подля резултатів референдума, Криму.

Кедь собі порахуєме два і два, пак доста пересвідчівов теоріёв о тім, нашто было добре схосновати пряму недемокрацію, є то, же то быв інштрумент, котрым міг Кієв і націоналістічны кругы, котры выходили  і выходять з комуністічных рїшінь о Русинах, далше продовжовати в українізації Русинів і ничіню русиньской културы. Была бы інша сітуація, кебы Закарпатьска область дістала будьяк названый автономный статус, в рамках котрого бы могла вырїшовати сама о собі, і о тім, ці народ, котрый быв історічно маёрітным народом той области, єствує або ніт.

Было бы то інше, кебы ся в рамках такой автономії зачали укрїпляти позіції Русинів. Невыповнїня референдуму уможнило робити тото, з чім зачали комуністы в 1920-ых роках, і што україньскым націоналістічным кругам барз пасує.

Тридцять років є доста довгый час на то, жебы ся вырівнати з такым проблемом, якым є референдум. Жаль, Україна то не доказала доднесь. А намісто того, далше не узнавать єствованя тых, котры так само голосовали за державу, і хотїли, хотять в нїй жыти в мірї і злагодї як законопослушны обчане.

Петро МЕДЕВІДЬ. Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Ґрафічна і языкова управа: ред. АРК в СР.