29. 4. 2023: Колысочці 10 років!
Соткы, десяткы діти каждого рока на занятях вечерніх шкіл, парунадцет печатаных книжок, часопис для діти та перша материньска школа з русиньскым навчальным языком – през десят років назберало ся того вельо. Обчаньскє Здружыня Колысочка неодолга буде празднувало свій ювілей.
Обчаньскє Здружыня Колысочка то русиньска орґанізация, котра в своій діяльности зосереджат ся головні на наймолодшых хоснувателях русиньского языка. «Колыска є символом народин жытя або наверніня ґу своім кореням. То тіж символ зверніня ся в страну наймолодшой ґенерациі. Основном задачом ОЗ Колысочка є етнічна і языкова ревітализация русиньской нацийональности як вымераючого народа Европы» – чытаме на офіцийным сайті орґанізациі.
«Єден рік то іх было аж коло 350 діти»
«Зачынали сме з семома школами в році 2013/2014 і так само з тільома сме скінчыли» – оповідат Люба Кральова, ведуча Обчаньского Здружыня Колысочка, ініцияторка основаня вечерніх шкіл для діти і дорослых, в рамках котрых ведены были занятя русиньского языка і культуры. Были то додатковы курсы, ведены уж по реґулярных лекциях. По десятьох роках вечерні школы не будут веце орґанізуваны.
«Найвеце діти мали сме в роках 2015, 2016, 2017. То сме мали по 35 шкіл, по триста діти. Школы были по цілій пілнічно-східній Словациі. Єден рік то іх было аж коло 350 діти» – оповідат Люба Кральова.
«Закладала єм тоты школы зато, жебы там, де было заінтересуваня вчыньом зо страны діти і родичів, директоры вводили пак такы лекциі до рядного навчаня, шкільного процесу. Так ся не стало. То ня завело. Директоры і шолтысы сел не мали інтерес о тото» – стверджат зо смутком ведуча орґанізациі.
Найважнійше – вчыти ся свого
Реализация вечерніх шкіл русиньского языка была найважнійшом активністю ОЗ Колысочка, але орґанізация робила і в інчых просторах. Головні в обшыри печатаня дидактичных матералів помічных в процесі вчыня русиньского языка. «В тамтым часі, перед десятьома роками, мало было дітячой літературы» – оповідат Люба Кральова.
Потреба выкликала діяня, і так перше вказала ся книжка «Русиньскій язык про найменшых» авторства Кристины Варшовой, Марека Ґая, Яна Грива і Мариі Ясиковой, а дальше постепенно друкували ся книжкы з приповідками, байками ци вершами, авторства Гелены Ґіцовой-Міцовчіновой, Іветы Мальнічаковой, Юрка Харитуна, Миколая Ксеняка, Данєлі Капральовой, Владиміра Любімова, Івана Боднара і Мариі Шмайдовой. Разом – пятнадцет публикаций.
З думком о наймолодшых хоснувателях нашого языка ОЗ Колысочка печатало «Русиньскій язык про найменшых. Робочый зошыт» авторства Марека Ґая і Кристины Варшовой.
Шырокій хосен мож брати і зо співника Йожка Быцька, якій записал співанкы села Збудска Біла, але тіж свого авторства. «Выданьом мого збірника русиньскых співанок хочу передати вшытко, што єм ся я навчыл, тым, котры придут по нас. Бо наш язык, як і ціла наша культурова дідовизна сут в сучасности огорожены» – пише во вступі до книжкы автор.
Шкілка з навчальным русиньскым языком
До пакєту дидактичных материялів, так хосенных в процесі шыріня освіты, ОЗ Колысочка свойом роботом доложыло іщы штырі цедечка для діти з колысанками, приповідками і балладами. А то не лем тото, бо од 2017 рока печатат русиньскій часопис для діти – зо змістом для тых наймолодшых, аж по парунадцетлітніх школярів. Вшыткы його дотеперішні номеры мож дармо побрати з сайту орґанізациі.
«Треба нам продолжати традицию нашых предків, же лем през освіту ся мож достати з біды, і то освіту в рідным языку. Прецін до 1945 рока были русиньскы школы, пак з них зробили украіньскы» – констатує Люба Кральова.
В 2021 році в Пряшові ОЗ Колысочка урухомило першу материньску школу [предшколя – прип. ред.] з навчальным русиньскым языком. «Приголосте ку нам своі діти, кєд сте Русины і хочете, жебы Вашы діти з нами бесідували по русиньскы» – чытаме на сайті орґанізациі. І хоц шкілка находит ся в сприятливым для наймолодшых оточыню «соліварскых садів і загорiд», має выспециялизувану кадру, а діти вчат ся през забаву, то заінтересуваня зо страны жытелів Пряшова не єст такє, якого ждали орґанізаторы.
«Браз ся траплю том школом. Хочу єй захранити, хочу, жебы была, але кєд можеме мати 24 діти, а маме лем 14…» – подає Люба Кральова. А то не лем тым ся старат ведуча Колысочкы. Для припомнія – Люба Кральова є актуальном директорком Словацкого Нацийонального Музею – Музею Русиньской Культуры в Пряшові. «Музей хочу выремонтувати, а не маме на тото грошів. Але попри тым хочу захранити шкілку, жебы сме хоцкі дальшых десят років вытримали» – бесідує директорка.
«Тішу ся, же през тых десят років вечерніх шкіл сме вказали людям, же ся даст вчыти» – додає.
Богате святкуваня
Підсумуваньом дотеперішньой діяльности ОЗ Колысочка буде подія з нагоды 10-літя істнуваня орґанізациі. Торжества заплянували на 12. мая і пройдут на великій сцені Театру А. Духновича в Пряшові.
Заплянували чысленны выступы, предовшыткым школярів – учеників русиньского языка, м.ін. з Кленовой, Кальной Розтокы, Пряшова ци Сабінова, а тіж знаных співачок: Ганкы Сервіцкой ци Мариянны Железной. Окрем того в проґрамі святкуваня є очывидно і презентация діяльности орґанізациі за рокы єй фунґуваня – што представит Люба Кральова. Вечер модерувати будут Мірияма Федоркова і Владимір Рогач.
Наталія МАЛЕЦКА-НОВАК, ЛЕМ.фм.
(Публікуєме в оріґіналї – лемківскім варіантї русиньского языка.)
