24. 9. 2019: Поміч або полёваня на карпатьского медвідя

Оголошіня Русиньской платформы в рамках партії Most-Híd і пропозіція на місця на кандідачнім списку про Русинів од політічного руху OĽaNO бы могло быти сімпатічне, кебы з того не было аж на другім селї чути просту політічну калкулацію.

Веце як о Русинів іде о то, жебы спасти свої (політічны) душы і дістати ся в роцї 2020 знова до парламенту. Позітівно можеме сконштатовати холем єдно. І то, же Чапутова є trendsetter.

Ясне дїло, же дати на єдну уровень остатнї актівности Most-Híd і OĽaNO было бы неправилным. Но кедь ся на то посмотриме детайлнїше, а не треба на то ани окулярї, єствують міцны підозрїня, котры гранічать з істотов, же єдным і другым іде лем о то, жебы заставити неґатівны тредны. То в припадї єдного і другого політічного субєкту значіть довгодобе знижованя преференцій в сондажах різных аґентур.

Вшыткы бісїдують, же то лем сондаж, правду вкажуть аж вольбы. Но такой по высловленій думцї суть способны зробити вшытко, жебы тота „неосновна“ сондаж о місяць вказала лїпшы чісла.

Треба повісти, же Most-Híd є на політічній сценї Словакії десять років і од зачатку Бела Буґар, котрый одышов із втогдышньой Партії мадярьской коаліції, днесь Партія мадярьской комуніты, хотів будовати політічный субєкт, котрый бы быв мултіетнічным. Хотїв там мати окрем Мадярів і Словаків. Слїдовав цїль, жебы не было націоналістічных напруг меджі тыма народами, як сьме то знали довтогды. А хотїв там мати і іншы народности, но то ся му дарило лем часточно.

Од початку быв членом і Петро Крайняк, обявили ся і іншы особы русиньского походжіня, котры за Most-Híd кандідовали, стали членами партії. Но реаліта є така, же Русины, з вынятком Петра Крайняка, котрый собі то твердо одробив, не діставали даякый великый простор в штурктурах, котры партіёв рядили (нарозділ од Словаків), а не діставали ани даякы інтересны, зволительны позіції на кандідачных списках.

Были то векшынов незволительны місця, кедь ся задумаме над тым, же сістема выборів на Словакії є така яка є, же Русинів не є 450 тісяч як Мадярів, же не вшыткы будуть голосовати за Most-Híd лем зато, же десь на списку є і Русин, і же партія ниґда не мала такы процента у выборах, коли бы кандідатови старчіло пару голосів а добре місце, жебы сидіти у парламенті. Перша векша функція про Русина в рамках той партії пришла аж по выборах у 2016-ім році, коли Most-Híd пішов до сучасной влады і Крайняк став державным секретарьом резорту школства.

Лемже якраз тота коаліція Буґаровцям підкопла ногы. Люди не прияли, же Most-Híd ішов до коаліції з Фіцом і ёго Smer-SD, а словацькым націоналістом Данком з ёго партіёв Slovenská národná strana. Хоць ся мултіетнічному політічному субєкту подарило много просадити в области прав меншын, 2,59 процента у евровольбах назначіло, де партія правдоподобно прямує – мімо парламент. То потверджують і далшы сондажи, котры ся вже робили по маёвых евровольбах.

Буґаровцї, самособов, відїли, же пострачали голосы там, де їх перед тым зберали, но так само збачіли, же четверте місце на кандідачнім списку про русиньского політіка Михала Ґоріщака, жало голосы там, де перед тым не сіяло. Most-Híd быв высоко над середнїм чіслом своїх еврорезултатів на многых русиньскых селах. Без Ґоріщака то могло быти іщі векше фіаско.

І так нараз партію просвітило. Пришли на то, же є час мати підпредседу Русина, Петра Крайняка, і засновали русиньску платформу.

Обєктівно треба повісти, же по вольбах до Европского парламенту ословили і далшы меншыны, далшы меншы політічны субєкты. Давають пропозіції каждому, жебы за них кандідовав. Но то лем потверджує, же і крокы, котры теперь роблять односно Русинів, суть веце ратованём себе самых, як досправдовым інтересом мати представителїв Русинів в парламентї. Тадь могли давати векшый простор, наприклад Русинам, вже десять років.

Но кедь бы єм мав охоту при Most-Híd і одпустити собі часточно скептічность, увірити щірому заміру мінімално зато, бо Петро Крайняк і Михал Ґоріщак суть нашы патріоты, при Іґорови Матовічови і ёго русї OĽaNO ся то абсолутно не дасть.

Тот, правда, іщі в сондажах не є на тім так плано як Most-Híd, но і з ним то іде долов водов і буде мусити забоёвати, жебы знова сидїв у парламентї. Лемже з політічным субєктом, котрый має штирёх членів і остатнїм дасть лем можливость кандідовати за нёго і сидїти в ёго парламентнім клубі, є то барз тяжке. Навеце, кедь того (і Матовіча самого) уж вшыткы мають доста і одходять до іншых політічных партій.

Матовіч днесь пропонує місця Русинам, о котрых дотеперь за цїлый час ани не закопнув. Мадярам, о котрых закопнув, але лем неґатівно, і Ромам.

Быв то Матовіч і ёго трёме колеґове з OĽaNO, котры у 2011-ім роцї творили коаліцію, бо до парламенту ся дістали на списку партії Sloboda a Solidarita, і котры коаліцію заблоковали. Влада Іветы Радічовой в тім часї хотїла зрушыти закон о двоїтім обчанстві, котрый прияла Фіцова влада. Закон, котрый быв реакціёв на мадярьскый закон, і котрый доднесь одоберать словацькым жытелям обчанство, покля здобудуть чудже обчанство. Матовіч владну пропозіцію закона заблоковав і зато ся доднесь обчанство одоберать. Выступав втогды ясно протимадярьскы, бо о тото в тім законї першорядо ішло – вказати Мадярам, же будь або. Правда, в припадї Ромів мав Матовіч і позітівны резултаты. Теперь дістав Рома до европарламенту. То му не мож замовчати.

Но барз мало то чоловіка пересвідчіть о тім, же днесь то думать серёзно, кедь бісїдує, же словацькым патріотам залежыть і на народностных меншынах, на тім, жебы были в парламентї. Днесь Партії мадярьскій комуніты, котра остро крітіковала закон о двоїтім обчанстві і жадала зміну, яку він заблоковав, так само пропонує місце на кандідачнім списку. О што інше може Матовічови іти, як не о голосы, котры бы го уратовали?

При Матовічови ся холем вказала єдна позітівна справа. Презідентка Зузана Чапутова є про нього якбач trendsetter, што оцінюю позітівно. Вказала му тренд. Членів свого народностного орґану собі выбрала точно з тых меншын, котрым він днесь пропонує місце.

Кебы сьме не знам як хотїли вірити в чісты думкы тых, котры нам нараз давають простор, скепса є міцнїша. Простор давають втоды, кедь ідуть самы долов. Кедь є близко до волеб. Де были дотеперь?

Навеце, кедь бісїдують, же їм іде не о себе, а о то, жебы представителї меншын мали своїх представників в парламентї, пак треба повісти, же член політічной партії, будьякой народности, буде в першім рядї все представителём політічной партії. Представителём меншыны буде, кедь там буде зволеный за меншыну.

Зато, панове політіци, котрым лежыть на сердці доля меншын, кедь щіро думате, же хочете в парламентї меншыны, пак ся не наганяйте за меншынами пів роками перед вольбами, жебы дістати їх на спискы а тым і голосы про свою партію. Зробте тото, што сьте мали вже давно. Закон о народностных меншынах, котрый бы раховав з тым, по прикладї Мадярьска, же до парламенту мож волити і з меншыновых списків представителїв меншын.

Іншак будете в підозрїню, же пропонована поміч Русинам є скоріше полёваня на карпатьского медвідя, жебы тым здобыти процента про себе.

Петро МЕДВІДЬ ЛЕМ.фм, статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Здрой фотоґрафії: Pixabay.