23. 8. 2022: В Пряшові споминало ся на Михала Чабалу

У четверь, 18-го авґуста 2022-го року, в Словацькім народнім музею – Музею русиньской културы в Пряшові проходила споминова подія. Участны пришли поспоминати на чоловіка, котрый став неоддумательнов персонов пряшівского умелецького жывота, а є нёв і по своїй смерти – Михала Чабалу.

Минуло вже двадцять років, одколи родак із русиньского села Чабины, котрый свій професіоналный жывот пережыв у Пряшові, одышов до вічности. Якраз тота смутна рочніця была принагодов, жебы стрїтили ся ёго приятелї, любителї ёго уменя, люде, котры хотїли припомянути собі тоту тиху, выняткову умелецьку душу.

Особны спомины

На події, котра была в режії Яны Трущіньской-Сивой, участны могли відїти дакілько образів од Михала Чабалы, котры принесли до музея люде із своїх пріватных збірок, на выставі была і ёго буста, котру почас сімпозія у Фінтіцях у 1994-ім роцї змоделовав русиньскый скулптор Юрій Ґавула.

Участных чекав і умелецько-документарный проґрам, в рамках котрого были схоснованы фраґменты з релації о жывотї о творчости Михала Чабалы, яку про русиньске высыланя Словацького радія іщі в 2000-іх роках написав Михал Бицко. Так само мож было відїти фраґменты із старых документарных філмовых награнь, котры робила Словацька телевізія, ці з відеорозговору робленого Бицком з Чабалом рік перед смертёв.

Цїлый проґрам доповнёвали музичны выступи Матуша і Луції Новотных, молодых оперных співаків, в інтерпретації котрых звучали русиньсы співанкы, і творы з оперного світа.

Якбач найміцнїшыма были особны спомины Яны Трущіньской-Сивой, Федора Віца, Ярослава Шуркалы, Мілана Хомы, але і далшых людей, котры поставили ся перед мікрофон, і подїлили ся з участныма о то, што з Михалом Чабалом пережыли, якый реално быв, хто крыв ся під масков чоловіка, якого часто называють і остатнїм пряшівскым богемом.

Вшыткы згодли ся в єднім, же Чабала, „Мішко“, як часто звучало з їх уст, окрем того, же быв вынятково талентованый, быв чоловік добрый, чутливый, барз слушный, а зазвучало і таке, же то быв найтихшый екстроверт, якого было мож знати. Споминало ся на хвілї веселы, але і на тоты тяжкы, а тых в жывотї Михала Чабалы не было мало.

І двадцять років по смерти было чути, же Пряшів, Русины, але цїле вытварне уменя на Словакії пришло передчасно о великого і вызначного чоловіка, котрого творы не стратили на своїй цїнї, наопак, они суть феноменом в данім умелецькім просторї, а докінця го переростають.

Як на кінцю повіла директорка русиньского музея Люба Кралёва, хоць в минулім роцї, коли припоминали сьме собі 80 років од народжіня умелця, не подарило ся зорґанізовати в нашім музею выставу, яка бы достойно припомянула ёго жывот і творчость, музею быв схваленый проєкт, жебы выдати моноґрафію, котра має принести заінтересованым комплексный погляд на Михала Чабалу і ёго творчоть.

То бы мало так само быти вкладом нашого музея до того, жебы оддати Чабалови честь, і жебы го з великыма буквами записати до нашой новодобой історії.

Михал Чабала

Академічный малярь Михал Чабала народив ся 4-го фебруара 1941-го року в русиньскім селї Нижні Чабины (днесь село споєне з Вышнїма Чабинами як Чабины) недалеко Меджілаборець. Як 17-річный зачав штудовати в Бырнї ужыткову мальбу в архітектурї. У 1962-ім роцї школу закінчів і короткый час робив пропаґачного вытварника в Музею україньской културы у Свіднику.

Од 1963-го року штудовав мальбу на Высокій школі вытварных умень в Братїславі у професорів Миллого (далшый вызначный русиньскый вытварник), Мудроха і Матєйкы. Тото штудіюм закінчів у 1969-ім роцї.

По куртій карьєрї высокошкольского педаґоґа у 1972-ім роцї выбрав собі жывот слободного умелця.

Михал Чабала быв од 1974-го року членом Союзу словацькых вытварных умелцїв. Ёго творчость была презентована на 60-ох колектівных і 6-ох персоналных выставах. Остатня ёго колектівна выстава одбыла ся в Шарішскій ґалерії в Пряшові (днесь Крайска ґалерія), і остатня персонална была при нагодї ёго 60-ых народенин в Музею модерного уменя Енді Варгола в Меджілабірцях.

Быв у контактї і з людми з русиньского руху. Відїти го мож было в Пряшові з Василём Туроком ці Федором Віцом. Вмер 3-го авґуста 2002-го року в Пряшові.

Петро МЕДВІДЬ, ЛЕМ.фм. Ґрафічна і языкова управа: ред. АРК в СР.