22. 2. 2022: «Річник Руской Бурсы» 2021
Кінцьом 2021 р. явил ся дальшый «Річник Руской Бурсы». То єдиный науковый лемківскій періодик, а выдаваный Стоваришыньом «Руска Бурса» в Ґорлицях од 2005 рока. Што веце, находит ся на списку науковых часописів пунктуваных Міністром Едукациі і Наукы.
Книжку можете придбати в інтернетовым склепі нашого порталю, а долов публикуєме вводне слово головной редакторкы выданя проф. Олены Дуць-Файфер.
Вступ
Сімнадцете чысло «Річника Руской Бурсы», за 2021 р., посвятили сме лемківскому/русиньскому просторови. Простір єст гев розумленый головні як єдна з основных культуровых катеґорий стисло повязаных з етнічном достоменністю і ріжныма взорами орєнтациі, якы сут соспільні творены през лемківску/русиньску спільноту. Уж в самым названю Карпатскых Русинів містит ся безпосереднє просторове однесіня до конкретной териториі, яка остала міцно усимволічнена в етнічным/культуровым дискурсі. Статі, што насвітляют в сесым чыслі «Річника» тоту тему, односят ся до ріжных аспектів розпознаваня, знакуваня, дискурсу, діянь, стратеґій, творіня простору і в просторі.
В сталым укладі чысла сохраняме введеный од початку выдаваня часопису порядок. Головну част, Дискурс, попереджают Документы, де заміщаме парунадцет писм односячых ся до єдного з головных лемківскых місц памяти, Фльоринкы, і старань Стоваришыня Лемків і Стоваришыня «Руска Бурса» о поставліня в місци історичного віче пропамятной таблиці. Стараня тоты тырвают од 2018 р., а писма документуют пройдену дотепер дорогу впертого добиваня ся позірні ґарантуваных меншынам громадяньскых прав до власной спільнотовой памяти.
Дискурс творит сім науковых текстів, якы сут одповідю на звіданя о зміст, форму, методу і ціль лемківского просторового дискурсу.
Текст авторства Генрика Фонтаньского Лемківскы просторовы выражыня в системі і в тексті концентрує ся на просліджыню языковых форм, якы творят і выражают просторову уяву хоснуватели лемківского языка на ґраматычно-синтактычным рівни, і способів іх фунґуваня в текстах.
Текст мойого авторства «Заспівати свою пісню на своім подвірю» – достоменніст простору/достоменніст в просторі єст представліньом концепциі динамічной реляциі простору і достоменности спричыненой ґрунтовном деструкцийом лемківского етнічного простору по 1947 р. Реінвенцийный міф, праґматычный простір, рытуальне міґруваня то достоменностьовы стратеґіі основаны на просторовых вартостях. Безпосередні і посередні залежности храніня і ревіталізациі рідного языкя од даного тыпу лемківского простору то інчый, вказаный в статі аспект повязаня простору з достоменністю.
Наступный текст, Zmiany lokalizacji obiektów cerkiewnych na Łemkowynie w XVIII i XIX wieku. Wybrane przykłady, авторства Даміяна Новака, лучыт в собі підхід архівісты/документалісты і антрополоґа в розпознаваню причын і принципів, подля якых доконувано на Лемковині змін місц будовы храмів. Аналіза історичных мап, писаных документів і даных опертых на сучасных документацийных техніках вказує на выбраных примірах найчастійшы причыны зміны положыня церкви, якыма были натуральный будовляный рух, просторове розвитя села і зміны в адміністрацийных границях парохіі.
Статя Анджея Зємбы Dziedzictwo kulturowe Łemków jako problem badawczy w humanistyce i temat dyskursu w Polsce дискутує два аспекты повязаны з культуровом спадковином Лемків. Першый то одношыня ся Поляків до лемківской спадковины, якє остало одзеркалене в публичным дискурсі розумленым не лем як выповіди, але тіж як ініциятывы. Другій то спосіб аналізуваня долі той спадковины в гуманістыці без порівнуючой перспектывы. Зємба піддає оба критычній аналізі і формує дослідничы внескы.
Пак заміщена єст статя Данєля Новака Uście Ruskie w latach 1785-1789 w świetle Metryki Józefińskiej. На основі першого ґрунтового катастру Галициі, тзв. Йосифляньской Метрикы Устя Руского, проведена остала просторово-ґаздівска характеристыка місточка в другій половині 80. років XVIII ст. Автор узнає, што характеристыка місточка в тым періоді може быти принимана як примір специфічного характеру заселеной през лемківску соспільніст місцевости, што бере ся з того, же на цілій праві обшыри товдышньой Лемковины фунґувала подібна ґаздівска система.
Дальша статя, Wieś zapamiętana. Rekonstrukcja łemkowskiej przestrzeni kulturowej sprzed wysiedlenia na przykładzie wsi Bartne, авторства Клавдиі Новак єст частю маґістерской працы авторкы, опрацуваном на материялі проведеных в терені інтервю. На основі устных нарраций сучасных Бортнян в статі піднята остала проба одтворіня бортняньского культурового простору сперед выселіня. Ефектом єст накрислена мапа ріжных части села – така, яка хранена єст в памяти його мешканців.
Предостатнім текстом в части Дискурс єст статя Богдана Горбаля Лемківскы ґенералы і высшы офіцеры, яка є одповідю на запрошыня до пибликуваня в чыслі «Річника» посвяченым просторови м.ін. текстів вказуючых усимволічніня просторовых катеґорий в етнічным дискурсі, достоменніст выражаючу ся, нарратывізувану през тоты катеґориі, етнічне завлащаня, знакуваня простору, мітызуваня, містифікациі. Горбаль, заміщаючы біоґрафічны інформациі о парох высшых офіцерах, в тым ґенаралах, о якых споминано, же были Лемками, вказує, же сут серед них і такы, якых лемківского родоводу і приналежности выказати нияк ся не даст.
Завершат Дискурс уж традицийні тлумачыня на лемківскій язык одповіднього до моноґрафічной темы чысла шыроко знаного наукового тексту. Тым разом переведеный остал єден розділ з розславленой книжкы основателя тзв. гуманістычной ґеоґрафіі І-Фу Туана Простір і місце.
В части Інспірациі чытатель найде сиґнальну інформацию о двох інтересуючых трансляторскых проєктах, якы ся довершыли в 2021 р. Заміщены остали примірны урывкы з тлумачынь лемківской повыселенчой поезиі на італияньскій язык выконаных през Сільвію Бруні. Подібні тіж запрезентувано другій проєкт – тлумачыня верши Петра Мурянкы на шлезскій язык довершене през Варфоломія Ванота. З обшырного выбору переведеных верши вказаны остали два примірны тлумачыня.
В части Рецензиі і справозданя нашол ся єдиный в сесым чыслі «Річника» текст з русиньского простору по полудньовій стороні Карпат. Єст то рецензия збіркы гуморесок і фелієтонів русиньского автора Міра Жолобанича, написана през Петра Медвідя. Рецензент не лем презентує тоту публикацию, але тіж представлят єй критычну оціну.
Другій текст заміщеный в тій части возник з нагоды двадцетой річниці основаня вынятковой для цілого еманципацийного процесу – што зачал ся розвивати в просторі лемківской культуры уж деси од половины ХІХ ст. – едукацийной єдиниці. Припомніня основаной в 2001 р. і фунґуючой до 2017 р. на Педаґоґічным Університеті в Кракові росийской філолоґіі з русиньско-лемківскым языком, называной лемківском філолоґійом, завдячаме Моніці Тылявскій, абсольвентці той філолоґіі, тепер учытельці лемківского языка в Загальноосвітным Ліцею ім. Кромера в Ґорлицях.
Як выникат з сесого короткого пересмотру змісту сімнадцетого чысла «Річника Руской Бурсы» повело ся і тым разом приготовити моноґрафічне чысло часопису з цінныма статями і документами што найменше в 50% лемківскоязычныма. Вартат зазначыти, же часопис ся фурт розвиват так мериторичні, як і формальні. Днес єст уж высоко выспециялізуваным науковым інтердисциплінарным часописом лемкознавчым з медженародным засягом. До того часу єст індексуваный в слідуючых базах даных: EBSCO Central & Eastern European Academic Source, EBSCO
Discovery Service, Index Copernicus Journal Master List, Google Scholar. Єст тіж в евалюацийным процесі до баз ERIH PLUS і Directory of Open Access Journals. Од того рока находит ся тіж в выказі науковых часописів пунктуваных Міністерствa Едукациі і Наукы.
Олена ДУЦЬ-ФАЙФЕР, Лем.фм
(Публікуєме в оріґіналї – лемківскім варіантї русиньского языка.)
