20. 6. 2020: Математіка рыбо-раків

Про пандемію сьме уж і майже забыли, же десь у Пряшові має свій центер Союз „Русинів-Українців“ Словацькой републікы, котрый дотеперь актівно діє на благо повнїня цїлїв комінтерны із 1920-ых років і намагать ся далше українізовати Русинів. Неуспіх болить, і хоць ся днесь не мусять бояти, же їх Кремель покарать, властна програ є достаточнов мотіваціёв копати з остатнїх сил.

Іщі у януаровім выданю їх двотыжденника Нове життя было публіковане зверненя Централной рады до сполужытелїв з нагоды списпваня населїня, котре одбуде ся у 2021-ім роцї. Мы звыкнуты, же робочов методов такзваных „Русинів-Українців“ є лож. Потвердили то вже нераз, а лож не мають проблему хосновати ани на офіціалных місцях. Но дотеперь якось втїкав увазї факт, же і математіка буде будь їх слабостёв, або єй знасилнюють так само подля потребы.

Централна рада, про істоту не є нихто конкретно підписаный, знова раз учіла народ, жебы знав, за кого ся треба у списованю записати. І знова раз вытягла старый верклик о тім, як сьме єдна народностна меншына – Русины і Українцї, котра є політічно поздїлена. Навеце звертають увагу, же они не суть проти Русинів, тадь бы были самы проти себе. Але треба зрозуміти, же Русины прияли назву Українцї, і так треба писати ся за Українця. Рада пояснює, же „народне русинство“ є в порядку. Але „політічный русинізм“ є тот ворог, котрый робить на іншы державы і котрого не треба підтримовати.

Шкода страчати часу з фактом, же якыйсь союз рыбо-раків не решпектує окремо узнаны народностны меншыны на Словакії, не решпектує конштітуцію, в котрій є заказана будьяка форма однароднёваня, а спокійно мать свого представителя в народностнім выборі і орґанізація бере шумны грошы на свої актівности з бюджету україньской народностной меншыны. Кедь ся на то не звертала увага тісячраз, та ани раз.

Но за пару слов соїть пречудесна математіка, з котров робить союз, і котрой схемы рахованя суть яковсь таємніцёв.

Українізаторы хоцьде, в дусї того, же сьме „єден народ“, хоснують штатістічны даны так, же порахують людей, котры ся в списованю голосили ку Русинам і ку Українцям (то собі досправды доволюють лем они). Тот самый союз вже нераз твердив, і в тім конкретнім зверненю, же „роздїлїня народа“, розумій то, же ся Русины конечно могли зачати голосити ку своїй народности, в конечнім дослїдку „ослабило народностну меншыну“, привело меншыну до „занепадку“. Зато, приступме на хвилю на тоту їх математіку і зробме собі короткый екскурз до чісел.

У 1991-ім роцї ся Русины могли першыраз голосити за Русинів. В списованю ся приголосило 13 281 людей за Українців, і 17 197 за Русинів. Довєдна то робило 30 478 людей. В році 2011 ся приголосило ку Українцям 7 430 людей, 33 482 ся декларовало за Русинів. Довєдна то робить 40 913. Значіть, кебы сьме мали іти методов зрахованя тых двох народностных меншын, якый там занепадок, кедь сполочне чісло є высше як 20 років тому?

А списованя із 2011-го року нам давать іщі веце важных даных. Бо у тім переписї можеме відїти і чісла людей подля материньского языка. 5 689 собі записало україньскый, і аж 55 469 русиньскый материньскый язык, што довєдна робить 61 158 людей. Двараз таке чісло людей з україньскым або русиньскым материньскым языком в порівнаню з чіслом людей, котры ся приголосили ку єдній або другій народности у 1991-ім роцї, є досправды ослаблїнём і занепадком. Лем треба попросити союз рыбо-раків, конкретно їх математічне наукове оддїлїня, жебы нам розкрыли тоты математічны формулації, подля котрых ся то так рахує і оцїнює, же высше чісло є меншым чіслом.

Правда є така, же народностна меншына, котра ту жыє цїлы столїтя як автохтонный народ, ся можностёв писати собі свою народность – русиньску, не ослабила, а наопак, укрїпила. Што єй ослаблёвало і приводило до занепадку, то были рокы українізації, коли люде не хотїли писати ся за Українцїв, і так ся радше писали за Словаків. Зато у 1991-ім роцї з даколи 80-тісячовой меншыны зістало лем понад 13 тісяч тых, што ся чули быти Українцями і понад 17 тісяч тых, котры ся конечно дочекали, же можуть ся записати Русинами, котрыма были і їх предкове. Акцентую, же чісло Русинів дотеперь все росло, бо люде ся вертають ку свому.

Русины не привели народ ку ослаблїню, занепаду, але ку розвитку. Быв бы їм цалком конець, кебы ся по 1989-ім роцї не змінила сітуація, бо Українці бы ту бізовно не росли, лем бы перешла барз скора асімілація зо Словаками.

Хто іде до занепаду, і хто може чути ослаблїня, то продовжователї одказу комінтерны, українізаторы, котры видять, же їх політічне українство, гей, то оно є на русиньсых землях політічным, не русинство, вымерать. Страчають людей, і ку україньскому языку ся голосить помалы менше, як декларують, же мають членів союзу.

Знам, же чім близше буде ку списованю, тым копаня, деякых звернень, пошырёвань демаґоґії і обвинёвань з того, же Русины діють на благо даякых третїх держав, буде веце. Але такый уж звыкне быти конець аґресора, котрый чує, же то конець. Ніч му то не поможе. А ани математік з нёго не буде.

Петро МЕДВІДЬ, лем.фм, статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Жрідло фотоґрафії: Wikimedia.com. Языкова управа: редакція АРК в СР.