2. 6. 2020: Stand-up коло таблы

Ґрекокатолицька церьков на Словакії ся по 70-ёх роках, окрем регабілітації, дочекала і оправданя за недемократічне поставлїня мімо закон, котре тырвало 18 років, вдяка чому было перзеквованых много священиків, єпіскопы але і віруючі. Офіціално ся оправдав другый найвысшый конштітучный діятель – председа словацького парламенту. Но радость то аж так велика не є.

Ніт, не хочу бісїдовати, же то не є добрї, же такый акт быв зробленый. Люде, котры собі про тото вытерпіли, дакотры пожертвовали і найвысшу вартость – свій жывот, собі то бізовно заслужать. Тадь то не было нич інше, лем комуністічне біснїня, котре ся не дасть оправдати. Но проблему виджу в начасованю, особах і обсаджіню цїлой події.

По перше, начасованя. Тридцять років Словакія, наперед як часть Чехословацькой републікы, пак як суверенна держава, з успіхами і закопнутями іде по демократічній пути і днесь уж вірю, же наповно етабловала ся меджі демократічныма державами Западу, на котры сьме даколи лем з далека смотрили. За тоты три десяткы років ту были влады, в котрых сідїли хрістіаньскы демократы а деякы іншы демократы, но дотеперь нихто не оправдав ся за тот несправедливый і неоправдательный акт. Не чудую ся, бо і тоты великы хрістіаньскы демократы векшынов не відїли веце, як по плот римокатолицького єпіскопства (довгый час тырнавского), і ніч інше їх не інтересовало. Аж мусив прийти Борис Коллар, котрый то барз шыковно схосновав і додав тому свою „харізму“.

По друге, особы. Лїпше повіджено єдна особа. Споминаный Борис Коллар. Думам, же бы никому не перешкаджало, кебы председа Народной рады Словацькой републікы пришов на подію, котра одбыла ся в Леополдові з нагоды 70-ой рочніцї такзваного Пряшівского собору і 60-ой рочніцї мученицькой смерти єпіскопа Ґойдіча, котрый вмер в арештї, на котрім му была одкрыта табла. Міг положыти квітя, але з тым своїм проявом міг дакус гамовати, бо быв дакус траґікомічный.

Не буду коментовати вшытко то, што є о нім знаме і што само о собі говорить, же еталоном моралкы і справедливости буде лем тяжко. Абсолутно старчіть спомянути, на основі чого ся днешнїй председа Народной рады дістав перед штирёма роками до парламенту. Были то різны протиіміґрачны статусы, пошырёваня гоаксів, означованя вшыткых біженцїв en bloc, котры ішли до Евроы, за дашто, што нас огрожує і „бундескамарадованя“ з такыма калібрами націоналізму як Марін Ле Пен.

На іміґрачну політіку можеме мати різны погляды, і крітічны, але не смієме забывати на людьскость і на то, же велике множество людей втїкать перед войнов, озброєныма конфліктами, же втїкають, жебы уратовати свій жывот. Од председы парламенту было єден час відїти лем єдносторонны погляды, котры не мали ніч з даякым співчутём.

Но і так є траґікомічне позерати, кедь під таблов єпіскопа Ґойдіча стоїть чоловік, котрый є ёго абсолутным опаком. Чоловік, котрый пошырёвав гоаксы о міґрантах, много раз терплячіх і переслїдованых людях, дїях, бісїдує під таблов чоловіка, котрый ся застав терплячіх, переслїдованых, котрый рісковав свій властный жывот, жебы їх уратовати.

„Вірив тому, же добро в людёх є так глубоке, же наконець переможе. Зістав вірный Богу, своїй церькви, але главно свому сумлїню. Выбрав собі зато терпіня і смерть, намісто зрады самого себе. Про ґрекокатолицького єпіскопа Павла Петра Ґойдіча была найвысшым прінціпом фунґованя свята любов до ближнёго,“ повів Борис Коллар і тым дефіновав вшытко, што хыбує ёму, жебы міг коло таблы такого чоловіка бісїдовати.

Ясне дїло, можеме повісти, же то робив з позіції не своёй особы, а позіції председы парламенту, і так є вшытко в порядку, треба дяковати і участь церьковных представителїв не є проблемов. Но кебы сьме замінили особу, на позіції председы парламенту бы тот акт робив фашіста Котлеба, не в менї себе, а председы парламенту, было бы то так само приятельне?

По третє, обсаджіня. Кедь собі оддумаме особу Коллара, треба ясно підкреслити, же оправданя ся Ґрекокатолицькій церькви не є рїшінём жрідла цїлой проблемы. Є предці ясне, же комуністы не были сімпатізантами церькви обще. Зато є глупость думати собі, же ґрекокатоликів зрушыли, жебы помочі православным. Православны мученици в Совєтьскім союзі суть потверджінём „сімпатій“ комуністів односно церькви.

Зрушіня Ґрекокатолицькой церькви, нелем ту, але і на Підкарпатю, быв продуманый політічный крок, котрый не мав у першім шорї за цїль церьков як таку, але Русинів. Ґрекокатолицька церьков, котра выникла Ужгородьсков уніёв, ці ся то дакому любить або ніт, была русиньсков церьквов і была стабілным елементом русиньской ідентічности. Кебы не было Ужгородьской унії, доволю собі твердити, же бы Русины не выбудовали властну ідентічность, не мали властных будителїв, што вело ку народному возроджіню і самоідентіфікації як свойбытного народа в половинї 19-го столїтя.

Комуністы, котры плановали денаціоналізовати Русинів і українізовати їх вже од 1920-ых років, не могли зохабити так силный елемент ідентічности, якым была русиньска церьков, боком. Зато треба было насилно зліквідовати ґрекокатоликів, жебы їм взяти часть ідентічности, а навеце меджі них дати клин роздїлїня, жебы ся народ не спамятав. Што ся їм, нащастя, не подарило.

Зато кедь бісїдуєме о оправданю, оправданя бы мало прийти вшыткым Русинам за веце як 40 років денаціоналізації, українізації і за вшытко, што мало помочі тым намірїням. Але, кедьже сьме почекали дотеперь, почекаме і дале, жебы з того не быв такый stand-up, якый сьме відїли коло таблы Ґойдіча і жебы то за Словакію повів чоловік, котрому то увіриме, і котрый своїм діянєём не буде вказовати точный опак того, што бісїдує.

Петро МЕДВІДЬ, ЛЕМ.фм, статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Жрідло фотоґрафії: Pixabay.com