2. 4. 2024: 170 років од народжіня святого Алексія Товта – родака із Пряшівской Руси

Товта называють і отцём Америцькой православной Руси.

Недавно припомянули сьме собі округлу рочніцю – 170 років од народжіня родака із села Кобылніцї, на теріторії днешнёй Словакії, священика, котрого жывот є повязаный із душпастырьсков службов меджі русиньскыма еміґрантами і вкладом до того, же Русины почали в Америцї переходити на православіє. Ёго мено є Алексій Товт.

Народив ся Алексій Товт 18-го марца 1854-го року до родины ґрекокатолицького священика Юрія Товта. Священиком окрім Алексія став і ёго брат Віктор, а їх стрыко, Николай Товт, быв од 1876-го до 1882-го року, коли умер, третїм єпіскопом Пряшівской єпархії.

Куртый жывот женатого священика

Алексіёви дістало ся доброй освіты. Окрім русиньского і мадярьского языка овладав і російскый, нїмецькый а латиньскый язык, но так само біблічный ґрецькый. Єден рік штудовав на римокатолицькій семінарії в Стреґоні, пак быв три рокы в Ужгородьскій духовній семінарії, і свої штудії докінчів у Пряшові.

По штудіях оженив ся з Розаліёв Мигаличовов, котра так само была із родины священика, і дня 18-го апріля 1878-го року прияв рукоположіня на священика з рук свого стрыка – владыкы Николая. Установленый быв за каплана до парохії Гомроґд, на теріторії днешнёго Мадярьска. Но родинный жывот быв про молодого священика барз куртый. Скоро вмерла му жена, а так само і єдиный сын.

Николай Товт дістав фукцію архіаваріуса Пряшівской єпархії, і од 1881-го року учів канонічне право і церьковну історію на Пряшівскій ґрекокатолицькій богословскій семінарії.

Місія в США і апостол православія

У 1889-ім роцї дістав нову задачу. Кедьже в тім часї велике чісло Русинів одходило за роботов до Америкы, треба было про них забезпечіти і духовну службу. На жадость парохії при Храмі Пресвятой Дївы Марії в Міннеаполісі, в штатї Міннесота, котра просила о духовного отця, отець Алексій одходить до Споєных штатів, де быв установленый за духовного той парохії.

Од початку неґатівно приятый отець Алексій, з боку домашнёго римокатолицького клеру, мусив безперерывно рїшыти намагы римокатолицькых єпіскопів о запанованя над ґрекокатолицькым духовенством і віруючіма. То довело го аж до того, жебы задумати ся над своёв віров.

8-го децембра 1890-го року написав писмо на Російскый конзултат в Сан Франціску з вопросом, ці мають єпіскопа, і просив контакт на нёго. Так почала корешпонденція і особны стрїчі з єпіскопом санфранціскым Владиміром Соколовскым.

27-го януара 1891-го року отець Алексій скликав міморядну громаду рады і віруючіх парохії, на котрій єдномысельно схвалили переход на православіє. У фебруарї пак Алексій Товт вєдно з віруючіма пришли на Російскый конзултат, де стрїтили ся з православным владыком Владиміром. Там ґрекокатолицькый священик выголосив свою тугу служыти Православній церькви.

На основі того были пак по дакілько місяцях отець Алексій і ёго парохіаны, котрых было 361, офіціално Священным сінодом Російской православной церькви прияты до Православной альяшской і алевтаньской єпархії.

Алексій Товт пропоновав і іншым ґрекокатолицькым парохіям наслїдовати ёго приклад, і в часї ёго смерти у 1909-ім роцї на православіє і вдяка нёму перешло понад 25 тісяч віруючіх, з того три четвертины творили Русины, котры пришли до США з Лемковины.

Бізовно тому допоміг і жывот отця Алексія. Акцентовав выхову, терезвость, чістоту, учіня од дїтьского віку реліґійному і богослужобному жывоту. Быв узнаваным казателём. Часто посылали го проповідати до славяньскых комуніт в Споєных штатах, докінця і до Канады, де пояснёвав роздїлы меджі Православнов церьквов і іншыма хрістіаньскыма ісповіданями.

Жебы помочі переходу на православіє штонайвекшій кількости людей, отець Алексій допоміг церькви основати і Русское Православное Кафтолическое Общество Взаимнопомощи у 1895-ім роцї.

Православный святый

Алексій Товт поважовав Росію за духовного покровителя православной віры, і намагав ся пересвідчіти америцькых Русинів, жебы прияли російску ідентічность і російскый язык як свій літературный язык. Так само опубліковав дакілько трактатів, в котрых передовшыткым крітіковав Рим, што пак вышло і книжно в штирёх томах по ёго смерти.

Отець Алексій Товт вмер 7-го мая 1909-го року у Вілкс-Баррі, в штатї Пенсілванія. Похованый быв у Святотихоньскім монастырю в Южнім Канаанї. За свою роботу на ниві православія быв отець Алексій святочно канонізованый – выголошеный за святого – приписаный до лику святых, 7-го мая 1994-го року Православнов церьквов у Америцї.

До того акту вів і далшый факт. Сім років по смерти святого Алексія было ёго тїло найджене непорушене.

Мощі нашого русиньского родака суть і на теріторії Словакії. Мож їх найти в  єпіскопскій каплічцї на Урядї Єпархіалной рады Михалївско-кошіцькой єпархії в Михалївцях, а так само в Храмі Рождества Пресвятой Богородіцї в Земпліньскій Шырокій.

Петро МЕДВІДЬ, ЛЕМ.фм, языкова і ґрафічна управа: АРК в СР