15. 8. 2017: 140 років од народжіня Константіна Ґрабаря
15-го авґуста 2017-го року минать 140 років од народжіня політічного і културного діятеля на Підкарпатьскій Руси – Константіна Ґрабаря. Ґрабарь быв послїднїм ґубернатором Підкарпатьской Руси.
Народив ся Константін Ґрабарь 15-го авґуста 1877-го року в Ужгородї. В роцї 1895 закінчів Ужгородьску ґімназію і пак штудовав на Духовній семінарії в Остригомі, котру закінчів у 1898-ім роцї. По высвячіню за ґрекокатолицького священика служыв наперед на парохії у Великых Лучках, пак, до 1921-го року, в Дубрівцї.
В роцї 1919 зачінать Ґрабарь свою політічну карьєру. У фебруарії1919-го року быв выбраный до сейму за новозасновану мадярьску автономну область під назвов Руська Крайна. Ґрабарь запропоновав посланцям, жебы не зачінали свою роботу, покля влада в Будапештї не встановить граніцї новой автономной теріторії, што посланцї і зробили. Кідь в Мадярьску ку властям дістали ся комуністы, Константін Ґрабарь зачінать быти прихыльником чехословацькой орьєнтації і ставать ся членом Централной руськой народной рады, в котрій наконець одограв важну роль коло приготовлїня жадости о припоїня русиньскых теріторій до складу Чехословакії (8-го мая 1919-го року) і быв членом делеґації, котра тото рїшіня Русинів привезла до Прагы.
В роцї 1921 зохабив Ґрабарь священство і зачав брати участь в актівнім економічнім жывотї краю. В роках 1921 аж 1928 веде як директор „Подкарптскій банкъ“ , і так само є і заступцём председы „Совѣта торговли и коммерции“ в Кошіцях. Ґрабарь быв так само в роцї 1923 членом муніціалной рады міста Ужгорода і в роках 1933 аж 1935 быв пріматором (мером) Ужгорода. В першых роках чехословацького управлїня (рр. 1920 аж 1925) быв членом Селяньско-републіканьской земледільской партії і Хрістіаньско-народной партії, пак (рр. 1925 аж 1938) приєднав ся до Аґрарной (Републіканьской) партії.
Константін Ґрабарь ся з ініціатівы празьской влады став у роцї 1935 послїднїм ґубернатором Підкарпатьской Руси. На тій функції він не робив жадны великы актівности і не намагав ся змінити Прагов выдуманый декоратівный характер той функції. Тримав ся прочехословацькой русиньской орьєнтації і намагав ся втїкати од конфліктів як з українофілами, так і з русофілами. Но такым способом не мав ниякый реалный політічный вплив міджі політічныма ґрупами в краї.
Ёго ґубернаторьскы права были росшырены в роцї 1937 як резултат чехословацькым парламентом приятого закона № 172, але в часах політічной крізы в роцїі 1938 і боя міджі чехословацьков владов і радікалныма автономістічныма силами на Підкарпатьскій Руси Ґрабарь зіставать боком і в цїлій сітуації є лем позорователъм, без того, жебы ся до того мішав. Но Ґрабарёви не імпоновали антічехословацькы позіції радікалів і так в тім часї іщі пробує пропонати Празї жебы далше росшырёвала права ґубернатора. Нажаль, дії уж были барз далеко, жебы утримати републіку і жебы мала Ґрабарёва жадость змысел.
Ґрабарь у выникнутій сітуації абдіковав на свою функцію ку 9-му октобру 1938-го року і вмер в Ужгородї, забытый вшыткыма, о два місцяці пізніше, 21-го децембра 1938-го року, в моментї, коли роспадала ся републіка.
Оброблено подля: П. Р. Маґочій і кол.: „Енциклопедія історії та культури карпатських русинів“.
П. М.
