9. 7. 2024: Братя, но не по грошах

Пришли братя Українці – але то не братя по грошах.

Война на Українї выкликала велику волну біженцїв, котра, самособов, проявила ся і в сусїднїх країнах. В порівнаню з Польщов, Мадярьском і Чеськов републіков є чісло біженцїв із Україны, котры нашли притулок на Словакії, доста низке. Рахує ся в десятках тісячів.

Але і то уж зачінать быти проблема. Ніт, не бісїдуєме о неохотї державы помочі, ани о даякых екстра ненавистных поглядах словацькых обчанів. Словакія в помочі біженцям по змінї властей восени 2023-го року не змінила курз, і ненавистны проявы односно біженців суть іщі все скорїше вынятковым явом.

Проблема то зачінать быти про тых, котры бы мали першорядо вітати ту своїх братів. Тоты, а то уж не першый раз, навспак, скаржать ся, як кебы їм было торгане од уст.

На юловім засїданю Выбору про народностны меншыны і етнічны ґрупы вже другый раз могли участны быти свідками, як представитель україньской меншыны у выборї протестовав. Двараз. В обидвох припадах ішло о дїла, котры были повязаны з україньскыма біженцями, котры суть на Словакії.

Першый раз то было при темі Фонду на підпору културы народностных меншын, де акцентовав, же грошы з фонду мають служыти Українцям домашнїм, значіть обчанам Словацькой републікы, котры голосять ся ку україньскій народности. Не біженцям. Другый раз протестовав при темі народностного высыланя, де знова підкреслив, же україньске высыланя має быти про словацькых обчанів україньской народности, не про біженцїв.

Самособов, Павел Боґдан, председа Союзу „Русинів-Українців“ Словацькой републікы, котрый то на выборї повів, має правду. Є то точно так, як бісїдує. Грошы мають іти на „домашнїх“, высыланя має быти про „домашнїх“. Но  вєдно з тым треба додати і далшы факты.

Рішучім при меншыновых правах, при тім, якы великы будуть фінанчны дотації, або часовы дотації у высыланю про меншыну, так само має быти тото, кілько обчанів Словацькой републікы приголосить ся ку даній меншынї, не кілько людей цїлково, котры в часї перепису были на теріторії Словацькой републікы, приголосило ся ку тій народности.

Інтересным фактом є, же покля іде о чісло членів меншыны, там україньскым представителям у выборі біженцї або ґастарбайтеры не перешкаджають. Радо одкликують ся на 11 037 особ, котры собі в переписі із 2021-го року написали україньску народность. І з тым чіслом оперують, кедь штось хотять досягнути.

Не споминають в такых припадах факт, же лем 6 227 людей было і обчанами Словацькой републікы, і лем тото чісло бы про просаджованя їх прав мало быти рїшуче. Про порївнаня, ку русиньскій меншынї приголосило ся 63 556 людей, з чого аж 63 270 особ было і обчанами Словакії.

Жебы лїпше собі представити о што іде, лем 56,4 процента приголошеных в переписї ку Українцям, было і обчанами Словацькой републікы, а вшыткы права, вшытка підпора, охрана про меншыну з боку державы дотулять ся лем тых людей. Но і аж 99,6 процента людей, котры приголосили ся ку Русинам, было і обчанів Словакії, і вшыткы права, підпора, охрана дотулять ся вшыткых тых майже сто процент людей.

Но рахуйме далше. В роцї 2024 мав Фонд на підпору културы народностных меншын выдїленых про україньску меншыну, розумій на 80 процент про споминаный „русиньско-україньскый“ союз, 182 589 евр, про русиньску меншыну 584 286 евр.

В практіцї то значіть, же 6 227 людей, записаных за Українцїв, обчанів Словацькой републікы, котры творять 9,8 процента з того, кілько людей ся записало за Русинів і было обчанами Словакії, мало придїленых 31 процент з того, што дістало 63 270 Русинів. Не мало, гейже?

Вертаме на початок. Павел Боґдан має абсолутну правду. Грошы, підпора, охрана, права дотуляють ся тых, котры суть обчанами. Но при такім бюджетї на дашто веце як 6000 особ, бы єм чекав і дакус сочувствія, емпатії. Головно, кедь рахують, коли їм то пасує, і тых, котры обчанами почас перепису не были. Но ніт.

І ту відїти, о чім є днесь вымераючій україньскый ці „русиньско-україньскый“ рух. Хоць тота ідеолоґія має майже нула продовжователїв із молодой ґенерації, стара ґарнітура сідить, і іщі все може здобывати грошы, за котры пак можуть далше робити актівности, якыма хотять українізовати Русинів.

І зразу, кедь прийдуть досправдовы Українцї, є проблема. Парафразуючі нима так возлюблену співанку, можеме конштатовати, же пришли братя Українцї – але то не братя по грошах.

Петро МЕДВІДЬ. Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Языкова і ґрафічна управа: АРК в СР.