9. 11. 2017: 25 років од першого языкового конґресу

6-го новембра 2017-го року минуло точно 25 років од часу, што в Бардеёвскых Купелях зачав ся Першый меджінародный конґрес русиньского языка. Конґрес, котрый проходив у днях 6-го і 7-го новембра 1992-го року, быв зорґанізованый Русиньсков обродов із ініціатівы 1-го Світового конґресу Русинів і наштартовав процес кодіфікації нашого русиньского языка.

 

„На конґрес прияли позваня науковцї, писателї і журналісты з девятёх країн світа, котры поставили перед собов задачу коордінації сучасных тенденцій створїня штандарту русиньского літературного языка і приятя методолоґії в тій роботї. З выступів поєдных ученых, передовшыткым соціолінґвістів, мож было ся дізнати, же Русины не суть єдиным малым народом в Европі, котрый рїшать свою перспектіву бездержавного народа і через знормованя материньского языка і ёго наслїдного хоснованя в різных сферах жывота,“ пише Кветослава Копорова в публікації Русиньскый літературный язык на Словакії. 20 років кодіфікації.

 

Практічны приклады з кодіфікації языка і ёго функціонованя в різных сферах жывота бездержавных народів у Европі представили Русинам на конґресї в Бардеёвскых Купелях професор Джордж Дармс із Універзіты у Фрайбурзї і професорка Елейн Молло із Універзіты в Ніс. То было іншпіраціёв про рїшаня языкового вопросу карпатьскых Русинів у часї курто по падї комуністічного режіму в нашых державах. Русины ся так стали єдным із першых славяньскых народів, котры зачали по 1989-ім роцї рїшыти норму свого языка.

На конґресї в Бардеёвскых Купелях окрем іншого „были договорены конкретны крокы в процесї вытворїня языковых штандардів у державах компактно заселеных Русинами. Так в роцї 1995 была выголошена кодіфікація русиньского языка на Словакії, а в році 2000 кодіфіковали свій язык Русины в Польщі. Войводиньскы Русины (жыючі в сучасности в рамках держав Сербія і Хорватія) розвивають свій штандард од року 1923, а Русины на Підкарпатю од часів першого конґресу русиньского языка выдали дакілько ґраматік,“ продовжує Копорова.

 

Днесь на кодіфікації своёй языковой нормы роблять і Русины в Мадярьску. Нажаль, дотеперь не пришло до того, о чім ся говорило на першім языковім конґресї, жебы ся окремы нормы поступно претрансформовали (холем в припадї карпатьскых варіантів языка) до єдной цїлорусиньской нормы.

Од часу першого конресу зорґанізовали ся і далшы три. Другый меджінародный конґрес русиньского языка проходив 16-го і 17-го апріля 1999-го року в Пряшові, третій в днях 13-го аж 16-го септембра 2007-го року в Кракові і дотеперь остатнїй – четвертый, одбыв ся знова в Пряшові в днях 23-го аж 25-го септембра 2015-го року.

 

П. М.