8. 11. 2020: Покров політікы

Перед локалныма вольбами, котры проходили на Українї кінцём октобра 2020-го року, україньска редакція Радія Свобода публіковала далшу із статей Олександра Гавроша, „вызначного бадателя русиньского вопросу“, котрый знова раз звернув увагу на русиньскый сепаратізм.

В назві статї было написано, же Опозічна платформа – За жывот може забезпечіти русиньскых сепаратістів, але не русиньскых штудентів. Жаль, же Гаврош одкрыто не написав, за кого треба голосовати, статя бы так была комплетна.

Не буду ся вертати ку вшыткому, што Гаврош пише. Централна думка є в тім, же споминаный політічный субєкт зохабив кандідовати Димитрія Сидора, котрому не забуде Гаврош приписати тітул сепаратісты. І же платформа має в проґрамі основаня катедры русиньского языка і літературы на універзіті в Ужгородї. Но і своёв аналізов доходить до того, же хоць Опозічна платформа – За жывот може забезпечіти русиньскых сепаратістів, штудентів на катедру, котру бы зрядили, і так не зоженуть.

Ёго продумана теорія має мати опору в прикладах із заграніча. За ёго арґументами недостаток штудентів закрыв подобны оддїлїня в Мадярьску і в Польщі, мале чісло штудентів є і Сербії ці на Словакії – розумій – дораз ся запруть так само, або холем бы собі то Гаврош желав.

Автор коментаря на сайтї сімболу слободы, нажаль лем не той русиньской, пише, же споминаный політічный субєкт не розуміє, же універзіты катедры не сотворюють ся за желанями політіків. Но лемже ту ся так дакус помылив. Або замірно циґанить. Бо політіка барз много робить в тім, ці школы існують, або не існують.

Ці ся посмотриме до Мадярьска, або до Польщі, была то якраз політічна сила (пряма і непряма), котра помогла закрыти тоты школы. Але жебы сьме ся не бавили лем о малых, „без значіня“ оддїлїнях русиністікы, посмотьме ся на школы, котры бы мали вчіти язык великого україньского народа.

В Мадярьску діяла вєдно україньска і русиньска філолоґія. О політічных тисках заперти тото оддїлїня ся говорило одкрыто. Выгварьков было і в тім припадї мале чісло штудентів. О пару років ся одкрыло оддїлїня знова, но уж лем з україньсков філолоґіёв.  Покля політіка не вырїшує о тім, што буде, або не буде єствовати, як є потім можне, же наперек малому чіслу штудентів у минулости єдного красного дня была можность обновити україньску філолоґію, но русиньску уж ніт?

Або собі можеме взяти припад з Пряшова. Наперек тому, же на універзітї в третїм найвешкім містї Словакії мала україністіка довгу традіцію, по 1989-ім роцї інтерес о штудії на тім оддїлїню каждым роком быв низшый. Чісло штудентів ся знижовало, а докінця оддїлїня в єден момент стратило і ґаранта про маґістерьскый ступень. Хоць зачали ся до Пряшова возити штуденты з Україны, ани тоты не голосили ся у даякім великім чіслї на пряшівску україністіку. Но она фунґує доднесь. Без огляду на то, ці мала достаток штудентів, ці мала ґаранта. Одпустило бы ся то русиністіцї? То най собі уж каждый дасть одповідь сам.

А можеме іти і на низшый ступень освіты. Єствовала бы днесь в Пряшові україньска споєна школа, на котрій є основна школа і ґімназія, кебы за тым не быв політічный тиск? Школа довгодобо выказує чісла штудентів такы, же хоцькотре векше село має на основній школї веце школярїв. Але україньской школы ся не мож дотулити, предці лем в Пряшові донедавна сидїв конзул, край має підписаны договоры зо Закарпатьсков областёв Україны, і могли бы сьме продовжовати.

Політіка у великій мірї впливать і на то, якы школы, оддїлїня можуть або не можуть фунґовати. А кедь „треба“ жебы фунґовали, найде ся способ, жебы тому так было. А наопак. Покля ся глядать причіна, чом не мають єствовати, і тота ся найде.

Гаврош бісїдує, же політіци можуть забезпечіти русиньскых сепаратістів, але не можуть забезпечіти штудентів русиністікы. В опачнім ґарде можеме парафразовати, же політіци можуть забезпечіти україньскых націоналістів, але штудентів україністікы не забезпечать. Но мають єдну велику выгоду.

Україна є великов державов, про нашы державы сусїд, а ці хочеме або не хочеме, в дакотрых дїлах з нёв мусиме раховати як з партнером. Тиск ся пак робить легко. Покров реалной політікы має вплив і на фунґованя або нефуґованя будьчого. Але то Гаврош знать. Тадь сам є продуктом єдной політікы.

Петро МЕДВІДЬ, лем.фмтатя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Фото: Выхова у Спартї. Языкова управа: ред. АРК в СР.

Script logo