7. 5. 2019: В Ужгородї припомянули собі 30 років од выходу з ілеґаліты Мукачівской ґрекокатолицькой єпархії
Із нагоды 30-ой річніцї обновлїня Ґрекокатолицькой церькви на Підкарпатю, яка в часї комуністів діяла лем як нелеґална церьков, одбыла ся в Ужгородї 1-го мая 2019-го року в каплічцї на Калварії Архієрейска літурґія, котру одправляв владыка Мілан (Шашік), єпарха Мукачівской ґрекокатолицькой єпархії вєдно із владыком помічником Нілом (Лущаком) і далшыма священиками єпархії за богатой участи вірників.
Торжественна літурґія одбыла ся на тім самім місцї, де ґрекокатолицькы віруючі стрїтили ся публічно на богослужінях першый раз перед 30-ма роками.
Священик плакав
„Памятам собі тоту службу, быв єм на нїй,“ повів про М-студіо Василь Сабо, котрый пришов на торжественну припомінку той події по 30-ёх роках і споминать на слызы священика Юрія Федакы, котрый втогды публічно одправляв першы богослужіня по многых роках.
„Не розумів єм втогды тым слызам, быв єм молодый хлопець. Не знав єм, ці то слызы радости, ці то таке пережываня при плащаніцї. Было мі то чудне. Была то потїха, же церьков знова воскресать.“ Но до того моменту воскресїня ґрекокатоликів вела довга путь.
Зрушіня церькви
У 1949-ім роцї комуністічный режім Закарпатьской области Совєтьской Україны выголосив за неплатну і нулітну церьковну унію із 1646-го року і формално зрушыв Мукачівску єпархію. Урядуючого єпіскопа Теодора Ромжу у 1947-ім роцї забили.
Меджі роками 1944 аж 1949 затримали і інтероновали священиків, котры не хотїли зречі ся католицізму і перейти ку Православній церькви. У 1949-ім роцї скоро вшыткых священиків, котры были в містах, затримали і 83 священиків примусили перейти на православіє. В слїдуючіх роках тото саме зробили з далшыма 18-ма священиками. Храмы комуністы передали Мукачівскій православній єпархії, далшы маєткы Ґрекокатолицькой церькви як Єпіскопскый палац в Ужгородї, семінарії, школы і фундушы сконфішковала держава.
Наперек пронаслїдованю Мукачівска ґрекокатолицька єпархія надале пережывала як підпольна церьков і утримовала і свою єрархію.
Першыраз по 40-ёх роках
Конець 1980-ых років значів демократізацію, котра пару років перед тым зачала за Михаіла Ґорбачова і про ґрекокатоликів на Підкарпатю.
28-го апріля 1989-го року, на Велику пятніцю, отець Юрій Федака першыраз по 40-ёх роках одлужыв публічно вечурню із выносом плащаніцї коло єдной із каплічок на ужгородьскій Калварії. Хоць в тых часах іщі были віруючі почас своёй молитвы слїдованы, не заставило то вже процес обновлїня Мукачівской ґрекокатолицькой єпархії. Ґрекокатоликы Ужгорода зачали одправляти свої богослужіня на Калварії і ґрекокатолицька єрархія вышла спід підпіля.
Дішло до обновлїня Мукачівской ґрекокатолицькой єпархії, зачали ся реґістровати парохії, котрых было у 1989-ім роцї 209, причім в часї зрушіня мала єпархія 289 парохій. Єпархія была обновлена на основі своёй історічной традіції і прінціпів канонічного права і зохабила собі статус церькви свого права (Ecclesia sui iuris) – як русиньска єпархія, котра є підряджена прямо Святому Престолу в Римі.
16-го януара 1991-го року быв за мукачівского єпарху офіціално потвердженый Папом римскым Яном Павлом ІІ. владыка Іоанн Семедій, котрый быв од 1978-го року єпіскопом єпархії в рамках підпольной церьви і у функції єпархы быв аж до 12-го новембра 2002-го року.
Тиск україньскых націоналістів
Позіція Мукачівской ґрекокатолицькой єпархії в тім часї выкликала з боку україньскых націоналістів внутрї і мімо церькви силну крітіку і тиск і было то причінов многых спорів у самій єрархії.
Часть священиків, котрых вів проукраїньскый єпіскоп-помічник Іван Марґітич жадала, жебы єпархія перешла під юрідікцію втогдышнёй Львівской метрополітной церькви, што бы значіло, же русиньска єпархія бы стала україньсков в рамках днешнёй Україньской ґрекокатолицькой церькви. Но векшына священиків під веджінём русиньского єпіскопа Іоанна Семедія была навспак проти зміны традічного статусу єпархії.
По пробаданю того вопросу Святый Престол встановив у 1993-ім роцї, же юрідічный статус Мукачівской ґрекокатолицькой єпархії має зістати незміненый. Одвтогды уж вецераз были тискы на то, жебы русиньска Мукачівска ґрекокатолицька єпархія перешла під УҐКЦ. Статус зіставать незміненый.
Церьков Матірь
Мукачівску ґрекокатолицьку єпархію ґрекокатоликы в многых державах досправды можуть называти як Церьков Матірь.
З нёй была оддїлена Пряшівска єпархія, днесь архієпархія, з котрой далше оддїлила ся єпархія в Кошіцях, Братїславі і екзархат в Празї. Од Мукачова оддїлила ся і єпархія в Гайдудорозї, днесь так само архієпархія, од котрой выникли єпархії в Мішколцї і Ніредьгазї.
Меджі еріґованём Пряшова і Гайдудороґа было 72 парохій колись великой Мукачівской єпархії підпорядкованых єпархії в Орадеї і далшых 94 парохій єпархії в Ґерлї – обидві в Румунії. Не треба забыти ани на то, же русиньска Метрополітна ґрекокатолиьцка церьков в Споєных штатах Америкы із центром у Піттсбурзї, вєдно із вшыткыма своїма єпрахіями, выникла главно вдяка еміґрантам і священикам, котры за нима пришли, з Карпатькой Руси. Теріторії, котру з вынятком Лемковины, історічно справовала наперед Мукачівска єпархія.
Петро МЕДВІДЬ, жрідло фотоґрафії: Мукачівска ґрекокатолицька єпархія, звыразнїня писма: ред. АРК в СР.
