6. 4. 2018: Декодіфікація

Будьяк бы сьме на Духновіча (24. 4. 1803 – 29. 3. 1865) смотрили, то, же зробив єдну важну хыбу, мусить быти каждому ясне. Же Русины будуть блукати у языковім вопросі і 215 років по ёго народжіню, то вже не є хыба Духновіча.

 

Духновіч не взяв приклад із словацькых будителéв, про котрых народне возроджіня было повязане із кодіфікаціёв языка. Він, але і далшы будителї успокоїли ся з тым, же дома бісїдуєме, як бісїдуєме, а літературу будеме писати языком „іншпірованым“ великоруськым языком. Ани ся не є што чудовати. Кідь смотриме на нашу історію, на вшыткы припады, коли ся меджі Русинами пізнїше рішыв языковый вопрос, можеме відїти, же дати нас довєдна і прийти ку даякому рїшіню, было скоро неможне. Духновіч і цїла ёго ґенерація ся так холем не мусили розъїдати коло хаосу меджі Русинами, котрый все при тім вопросї зачне, і котрый бы бізовно зачав і втогды.

 

На зачатку 90-ых років пришов Світовый конґрес Русинів з тым, же треба кодіфіковати язык. Наперед Русины на Словакії кодіфіковали язык, мали поступно слїдовати далшы нормы і прийти до єдного цїля – нормі общій, койне.

 

Світовый конґрес Русинів втогды быв досправды мотором русиньского руху, котрый мав важность в окремых членьскых державах. Но і наперек втогдышнїй міцьній позіції конґресу, Русины знова зачали ся справовати так, як все в історії. З окремых норм, котры мали быти на переходный період, стало ся Святе Писмо, з котрого ани йоту не мож взяти ці доповнити. О койне перестала быти діскусія. Або то скінчіло і іншов сітуаціёв – выпущанём норм, тзв. кодіфікацій, як з фабрикы. На єдній теріторії тілько, кілько ся їх лем помістить до єдного великого автобусу. І жебы были тоты кодіфікації обґрунтованы, запроваджаме до них все новы буквы, най відїти, же то наше то іншаке, як тото ваше.Но резултат є такый, же ся оддалюєме од цілю, котрый быв встановленый на зачатку 90-ых років і робиме меджі собов векшы барьєры, як може были перед тым. І вопросом є, кому тото помагать.

 

Чітаючі дакотры творы людей із Підкарпатя мам докінця чутя, же днесь вже каждый може писати як хоче, а і наперек тому, же уж там было зроблено може пять кодіфікацій, в хыжах за компютерами сидить непораховательне множество кодіфікаторів, котры коло своїх творів діставають просвіченя як што має быти записано, і котру букву бы сьме іщі до языка могли запровадити, жебы звук, котрый они чують, мож было добрї записати.

 

215 років по народжіню Духновіча, котрый може мав найвекшу важность ку тому, жебы міг вырїшыти вопрос языка, блукаме у тім вопросї, і нихто якбач не хоче попустити зо свого. Но тото блуканя запричінює і то, же народ, котрый не має властной державы, о то складнїше може будовати якесь школство, школство, котре бы было єднаке про Русинів, кедьже ся каждый грає на своїм пісочку, і не знаме ся доїднати ани на тім, котры і кілько букв має наш алфавіт.

 

215 років по народжіню Духновіча мусиме глядати і найти таку важну силу, котра бы своёв важностёв меджі Русинами знала діріґовати так, жебы співали вшыткы єднако. Жебы ся холем до той єдности пустили. Покля тов силов днесь не є Світовый конґрес Русинів, або і є, але з той задачі резіґновав, пак нам треба глядати далше.

 

Кажда нова норма, котра слїдує лем вылїпшіня самой себе, або є лем формов сатісфакції авторам самым, не є кодіфікаціёв, а декодіфікаціёв языка, котрый вже раз быв кодіфікованый. І така декодіфікація языка веде лем ку єдному: декодіфікації народа, котрый ся може навсе роздїлити на основі самолюбых амбіцій пару людей.

 

(Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm.)

 

Петро МЕДВІДЬ