5. 9. 2019: Іван Медєші меджі пятёма фіналістами „Anasoft Litera‟

Русиньскый писатель Іван Медєші із Сербії находить ся меджі пятёма фіналістами словацькой престіжной літературной премії Anasoft Litera 2019. Лавреат тогорічной літературной премії, котрый здобуде 10 000 евр, буде выголошеный 18-го септембра 2019-го року о 19.00 год. в Містьскім театрї Павла Орсаґа Гвіездослава в Братїславі. Прямый ефір з выголошіня резултатів буде высылати словацьке радіо „Devín.‟

 

Русиньске їджіня меджі словацькыма творами

Іван Медєші (1982 р., Вербас) не є новым чоловіком на русиньскій літературній сценї. Выростав у центрї войводиньскых Русинів – в Руськім Керестурї. Універзітны штудії закінчів у Новім Садї.

Публіковати зачав у 2004-ім роцї в панковім маґазіні „Керестурски пендрек‟. Як співавтор поетічной збіркы „Трилоґия‟ із 2006-го року здобыв Премію Александра Духновіча за русиньску літературу. У 2007-ім роцї му вышла книжка повідань під назвов „Хтошка од мнє двох нєнормални‟ і в році 2011 „роман ґенерації“ „Шпацири по сподку дунца‟ (Шпаціркы по сподї фляшкы на завараня, позн. редакції).

Од 2010-го року быв знамый і в словацькых кругах чітателїв. Якраз в тім роцї му выдавництво „Valal‟ выдало тітул з назвов „Kvaśna kňižka‟, што быв выбер ёго сатірічных стихів, фейтонів і репортажів. Якраз тото выдавництво друкує на Словакії русиньскых авторів із Войводины з тым, же їх творы не перекладать, выходять у войводиньскім штандардї русиньского языка, но в переписї на латиніку.

Медєші ся до Anasoft Litera 2019 дістав вдяка книжцї „Jedenіe‟ (Єдзенє – Їджіня). Книжка є в дотеперїшнїм діятельстві выдавництва „Valal‟ вынятком. Рукопис книжкы автор ниґда не выдав у Сербії по русиньскы. Свій твор дав выдавництву „Valal‟, котре веде Марош Воловар, якый збірку повідань переложыв на словацькый язык і книжка вышла у 2018-ім роцї.

 

Русиньскый Trainspotting

Книжка „Jedenie‟ выкликала по своїм выданю на Словакії, но і в Чеській републіцї позітівны реакції. З автора, котрый довтогды быв знамый главно войводиньскым Русинам, уж менше іншым русиньскым комунітам, зо дня на день став писательскый обяв.

У вступі до текстового перепису розговору з Іваном Медєшім про радіо „Wave‟, котре належыть під „Český rozhlas‟, Алжбєта Медкова пише: „В повіданях русиньского писателя Івана Медєшія не є сербске село жадна іділка, а скорїше місце, де протинать ся маґічный реалізм з „Trainspotting‟ і натуралізм з ґротесков.“

Прирівнаня книжкы Івана Медєшія із знамым твором шкотьского писателя Ірвіна Велша „Trainspotting‟ не є неправилным. Бо Медєші не є „тіпічный русиньскый автор“, котрый бы писав о любви ку народу і землї. Ёго література в порівнаню з многыма сучасныма русиньскыма авторами не намагать ся быти таков, як кебы єй теперь вытягли з періоду будителїв. Мєдєші є сучасный, модерный автор. Ничім не є іншый од авторів іншоязычных, не є менше якостный, лем пише своїм языком.

 

Enfant terrible русиньской літературы

Іван Медєші є може про дакотрых enfant terrible русиньской літературы. Ёго тексты і в книжці „Jedenie‟ суть повны алкоголу, наркотіків, чорного гумору, невыбераных слов і фрустрацій. Єдночасно автор на фонї того вшыткого розкрывать траґічность жывота. Як повів Карол Чіба, єден із членів журї „Anasoft Litera 2019‟, Медєші знать сотворити діёвы особы, котры бы сьте в реалнім жывотї не хотїіли стрїтити, но літературно фунґують. Подля Чібы Медєші знає робити субтілным способом, котрый ся крыє за выразовов єкстремностёв, но не іде му лем о якусь перформатівность, а вертать до літературы „естетіку брудного“.

І досправды, при чітаню шестёх повідань в книжці „Jedenie‟, будете Іваном Медєшім воведены до світа абсурдіты, маґічного реалізму, натуралізму – даколи аж тяжко про чітателя конзумовательного світа автора. Може будете роздумовати, ці книжку дочітати, но герої і сітуації, як і майстровске перо писателя вас знова і знова буде тїгати ку книжцї, аж нараз прийдете на то, же сьте на послїднїй сторінцї. А по прочітаню вам може буде яснїіше, чом автор книжку дотеперь не выдав дома. В кругах конзерватівных русиньскых чітателїв мусить книжка запричінити шок.

Але то, што може дакому запричінить шок, є на другім боцї Мєдєшіго девізов. Вдяка свому таленту ся выпрацовав нелем як добрый русиньскый писатель. Він є днесь просто добрым европскым автором і є можне, же по успіху на Словакії, ся його „Jedenie‟ дочекать тлумачінь і до іншых языків, мінімално в середній Европі. Ганьба бы была, кебы не вышла книжка і по русиньскы.

Русиньскый писательскый „панкер“, овпливненый музиков Боба Ділена ці ґрупы „Sonic Youth‟ є днесь зо своёв книжков „Jedenie‟ вєдно з далшыма штирёма словацькыма авторами номінованый на престіжну літературну премію. І мы му тримаме палцї. Покля ся дізнаме резултаты, можете взяти ёго „Jedenie‟ і прочітати шість повідань, котры ся одогравають в Руськім Керестурї (пять повідань) і в Новім Садї.

Петро МЕДВІДЬ, ЛЕМ.фм