4. 3. 2016: Веселе вмераня

На Словакії уж дакілько тыжднів проходить штрайк педаґоґів. Зачали з тым учітелі на основных і середніх школах, пізніше ся ку ним придали і высокы школы. Учітелї жадають высшы платы, но так само і веце грошей до школ. Влада на то не реаґує і премєр Роберт Фіцо повів, же до парламентных волеб, котры будуть в суботу 5-го марца, уж ани нич зо школством рїшыти не буде. Перед двома днями участници штрайків сімболічно поховали словацьке школство. Но якось нихто не видить, або не хоче відїти, же покля словацьке ся захранити дасть, тото народностне може реално вмерти уж за дакілько місяцїв.

Влада партії Smer – SD (соціалнодемократічна партія) вже довго оперує з думков „реорґанізації“ школства з арґументом, же в школстві треба злїпшыти господарїня. То, што называть сучасна влада реорґанізаціов, в реалности мало значіти наприклад і рушіня малокласных школ. Проблем є в тім, же векшыну малокласных школ творять народностны школы. Іщі векшый проблем є, же обидві школы, котры суть в сучасности на Словакії з навчалным языком русиньскым, суть малокласны. Кідь зрахуєме дві і дві, резултат є ясный – реорґанізація у формі, яку пропоновав Smer – SD, бы была смертёв русиньскых основных школ.

Зачатком лїта 2015-го року посланець словацького парламенту за партію Most-Híd Арпад Ерсек позмінюючов пропозіціов ку новелізації школьского закона, котров ся мала становити мінімална кількость школярїв в класїá основной школы, розумій котров мало дійти ку зрушіню малокласных школ, досягнув одклад платности того закона. На нове оцінёваня ефектів, котры зо собов рушіня малокласных школ приносить, здобыв ся час до 1-го септембра 2016-го р. Значіть, же владов Фіца започатый роблем так буде мусити рїшыти уж будуча влада.

На кінцю фебруара того року Южеф Надь, посланець европарламенту за партію Most-Híd, предложыв міністрови школства Словацькой републікы Штрасбурзькый меморандум. Суть то одборны рекомендації ку реорґанізації сістемы школства на Словакії. Меморандум выникнув 2-го фебруара 2016-го року у Франції, в Европскім парламентї, в рамках міджінародной конференції о прінціпах, скушеностях у всокочіню малых народностных школ у державах Европской унії і о пропозіціях вырїшовань.

У меморандумі ся пише наприклад і то, же покля прийде ку рушіню малокласных школ, народностны школы бы мали быти мімо того списку школ, котры будуть про малу кількость школярїв рушены. Так само ся рекомендує, жебы на Міністерстві школства СР было сотворене оддїлїня народностного школства. Но і много далшых пунктів, котры мають захранити народностны школы. Підкреслюю, покля бы Мадяре пришли о дакотры свої школы, Русинам бы не зістало нич, з довгодобов візійов таков, кідьже нашы села суть малы і зіставать там мало молодых людей, же уж ани ниґда школы назад не заснуєме.

Міністер школства Словацькой републікы мовчіть. Тот так само, вєдно з премєром Робертом Фіцом, повів штрайкуючім педаґоґам, же теперь, перед вольбами, з нима не мать уж што їднати. Значіть, кідь мовчіть, хоць є на нёго робленый тиск штрайкуючіма учіталями, чом бы мав дашто говорити і рїшыти, кідь му з европарламенту потихы, без тиску, пришов єден приятельскый меморандум, о котрім ся, покля ся то добрї закрыє, ани може нихто не дізнать.

Гірше, як мовчаня міністра, є про мене мовчаня Русинів. Покля Русины не будуть вєдно з далшыма народностныма меншынами протестовати проти леґіслатіві, котру приготовив Smer – SD, і котра має теперь лем якыйсь річный одклад, русиньске основне школство реално вмре. Без школ, в котрых бе сьме дітям передавали тото, што сьме мы дістали од ґенерацій перед нами, вмре і язык, вымруть і Русины – скорїше, або пізнїше. Тото, што ся не подарило комуністам за 40 років, поховати Русинів, жебы счезли з мапы світа, може ся подарити Руснам самым, їх апатіов ку проблемам школства.

На найвекшій фейсбуковій ґрупі словацькых Русинів є денно „міліон“ різных вкладів. Образкы шумных хыж, ковбас, солонины, голых жен, хлопів, вулґарных фіґлїв. Вшыткы ся там добрї бавлять. На вшыткім. Є там жыво. Холем же так. Зачінам вірити, же коло вмераня може быти жыво і весело.

(Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радіа lem.fm)   П. М.

Script logo