31. 1. 2020: Штандартно мімо

Двоми членове словацького владного кабінету нам в остатнїм часї вказали, же в темі народностных меншын суть мімо. Не є ся што чудовати. Єден є у владї як член а другый як номінант партії Smer-SD, котра реално ниґда не інтересовала ся народностныма меншынами.

Міністер загранічных діл Мірослав Лайчак у своїм выголошіню односно приятя леґіслатівного заміру закона о народностных меншынах написав, же народностны меншыны мають на Словакії надштандартны права і жадну далшу леґіслатіву не треба подля нёго прияти. Самособов, споминав і далшы справы, котры крітіковав на документї. Але монументалный обеліск зобразуючій непорозумлїня меншыновой політікы собі збудовав якраз тым, же не видить потребу прияти закон, котрый предпокладать сам найвысшый закон – конштітуція, і котрый Словакії хыбує, в комбінації з поглядом, же ся меншыны мають надштандартно.

Кедь уж наповнїня того, што є записано в конштітуції, не є арґументом, жебы прияти закон о народностных меншынах, пак тяжко штось іщі рїшыти з міністром загранічных дїл, котрый на своїй цїложвотній діпломатічній пути, якбач, уж цалком забыв, одкыль сам походить. Но омного веце бы ня інтересовало, якы приклады бы міністер Лайчак дав ку теорії, же меншыны мають на Словакії надштандартны права.

Нїт, не мож повісти, же народностны меншыны суть на Словакії утискованы. Докінця є много правных приписів, котры у окремых областях рїшають і права меншын. Є їх докінця так велё, же з них даколи чоловік не годен выйти. То зато, бо хыбує єден закон, котрый быв то рїішыв комплексно. Але кедь будеме бісїдовати о надштандартї, пак ся мусиме лем засміяти.

Надштадарт в порївнаню з кым, котров державов, мають меншыны на Словакії? Кедь ся посмотриме на партіціпацію меншын на вырїшованю о дїлах, котры ся їх дотуляють, на їх заступлїня в парламентї, самосправах, пак іщі і нечленьска держава Европской унії – Сербія, є на тім лїпше, а далшы приклады за можеме дати Румунію, Мадярьско. Значіть, з кым ся ідеме порівняти? Но, покля з Українов, пак можеме быти согласны з міністром, же ся меншыны на Словакії мають надштандартно. Але таке порівнаня є скоріше на запкланя, не на хвалїня ся.

Навеце, папірь знесе велё, як ся бісїдує, але од дачого, што є записане в законї, є даколи барз далека путь до практікы.

Мы маєме конштітучне право, жебы дїти учіли ся в материньскім языку, но в сучаснім наставлїню сістемы школства – зряджователь школы є село, село не мать грошы, староста рїшыть ці буде школа і як ся в ній буде учіти,  ку чому треба прираховати далшы впливы, наприклад, одход молодых людей за роботов гет з нашых сел, так в такім станї і при такій сістемі є майже неможливе основати нашы школы на русиньскых селах. Значіть, і кебы то мав быти за оптіков пана міністра надштандарт, він є лем на папери, майже нереалізовательный.

Але жебы сьме ся не бояли, на тему народностных меншын выступив і премєр Петер Пеллеґіріні. Тот убезпечів, же і кедь ся мадярьскы партії не дістануть до парламенту, о меншыны буде постарано.

Но, премєр то, по перше, бісїдує з позіції, як кебы мав стопроцентну певность, же по фебруаровых вольбах буде у тій самій функції і може штось ґарантовати. Але не є то так. Ёго партія докінця не мусить выграти вольбы, не буде може ани у владї. Значіть, што ґарантує?

По друге, премєр ся дакус страчать в тім, што є меншынова політіка. Речіня о тім, же вшыткы маєме єднакы права і выгоды, суть правда шумны, але то не є меншынова політіка.

Меншыновов політіков не є ани то, кедь повість, же ани Русины не мають никого теперь у владї, а влада наперек тому, кедь може, та поможе выходу Словакії. Тото, же „кедь можуть, та поможуть“ выходу Словакії, то є реґіонална політіка, політіка вырівнёваня реґіоналных роздїлів, не меншынова. На выходї предці не жыють лем Русины.

Але то є абсолутно єдно. Бо ани то, што премєр повів, не є правда. Реално ся політіка того, жебы реґіоны не заоставали, на выходї не робить 30 років. То, же прийде теперь влада і шмарить міліон на стіл, жебы зробити даякы робочі місця, котры і так не будуть, або інвестує до обновы Варголового музею, є шумне, дяковати Богу і за тото, але оно то не рїшыть досправдовы проблемы.

Ани сучасна влада не здобыла про русиньскый реґіон жадного великого інвестора, котрый бы дав тілько роботы, жебы люди не мусили одходити гет за роботов. Значіть, о чім бісїдує премєр? О тых одробинках од стола, котры в останім часї впали і до реґіону Русинів?

Од надштандартных прав мають меншыны вобще на Словакії барз далеко. Не є ся што чудовати поглядам премєра і міністра загранічных дїл. Председа їх партії перед пару роками кричав, же меншыны лем натїгають рукы і все дашто хотять. Тото є погляд на меншыны трикратного премєра, котрого партія ниґда реално не занимала ся меншынами. Значіть, Лайчак і Пеллеґріні суть штандартно мімо темы, што ся дало чекати.

Петро МЕДВІДЬ, ЛЕМ.фм, статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Жрідло фотоґрафії: Wikipedia.

 

Script logo