30. 11. 2020: Сталіновы внукы

Тяжко ся принимають слова, котры вас усвідчують, же то, што робите, є продовжованя сталінізму. Главно втогды, кедь выступате як єдина жертва Москвы. Але фунґуючій рецепт, жебы ся збыти того, є зречі ся сталінїстічных метод, не словна еквілібрістіка, в котрій і так не сьте луменами.

В Польщі выдавана україньска ґазета Наше слово на такзваній Лемківскій сторіцнї опубліковала статю Григорія Сподарика під назвов «Лемки справжні» і «Лемки Сталіна», в котрій автор коментує выступ представителїв Лемків – Даміяна Трохановского і Олены Дуць-Файфер, почас послїднёго засїданя сеймовой Комісії народностных і етнічных меншын, котре было присвячене лемківскым дїлам.

Автора найвеце якбач сердить, же Трохановскый знова раз публічно підкреслив, же то Сталін выдумав, же Русины, під чім треба розуміти і русиньске населїня Лемковины – значіть Лемків, будуть Українцями. Сердить то, кедь твій україньскый народ декларує декомунізацію, і ту ті хтось одкрыто дасть аж під нїс штось, што вказує, же в рамках декомунізації бы мала быти позаставлена і твоє діятельство.

Хоць має Сподарик намагу обернути то пізнїше в текстї на фіґлї, не барз му то выходить. Першов причінов є то, же документы 5-го конґресу Комінтерны із 1924-го року ся дають доглядати, і в них є ясно пописано, што треба з Русинами зробити. Зробити з них Українцїв. Окрем іншого, мож спомянути факт, же пресовый орґан підкарпатьскых комуністів такой потім перешов на україньскый язык і выходив під назвов Карпатська правда. Тоты факты суть неспохыбнительны.

Другов причінов є, же автор статї будь не розуміє законам і списованю людей, або факты замірно перекручать, што так само не є жаден фіґель, але будь недостаток інтеліґенції, або цінічный гієнізм.

Представителї Лемків на засїіданю комісії знова звертали увагу, же ся фінанцують проєкты орґанізацій, котры діють протилемківскы – діють українізачнї. Такы орґанізації і їх проєкты бы ся, а то нелем за поглядом Трохановского і Дуць-Файфер, але і за поглядом автора того коментаря, не мали фінанцовати, бо грошы становлены про Лемків, мають іти на їх розвиток, не на їх однароднёваня, котре зачала Комінтерна.

Лемківска меншына є узнана Польщов як окрема етнічна меншына, котра не має ніч з Українцями, і так нелем, же не є причіна, але є проти польской леґіслатівы вакціновати Лемків українізачныма актівностями, меджі котры мож зараховати і споминану Лемківску сторінку в ґазетї Наше слово.

Григорій Сподарик ся оганять тым, же то такы погляды, якы мають наприклад споминаны представителї Лемків, приближують ся ку тоталітарізму. І хоче собі помочі, жебы было ясне, же быти „Лемком-Україньцём“ є в порядку, списованём жытелїв із 2011-го року, коли в Польщі першый раз было мож дати собі дві народности.

Сподарик пише, же были такы особы, котры собі дали лем лемківску народность, але были і такы, котры собі дали лемківску і україньску, або лемківску і польску. З того му якбач выходить, же Лемкы суть Українцї, бо были такы особы, котры собі дали тоты дві народности. Лемже, тото є будь абсолутне незрозуміня списованя і можностей дати собі дві народности, або знова раз перекручаня фактів, на што сьме од українізаторів звыкены.

По перше, можливость записати собі дві народности зачали дакотры державы давати зато, бо люде можуть походити зо змішаных родин, як то і Сподарик сам пише, і хотять ся, наприклад, признати ку походжіню од обидвох родічів. Но записаня собі двох народностей не значіть, же єдна і друга наросдность суть єден народ. Тым, же собі хтось записав лемківску і польску народность, не значіть, же Лемкы суть Полякы. Так як не значіть, же Лемкы суть Українцї, покля ся нашли такы особы, котры собі написали лемківску і україньску народность.

Про панів українізаторів то напишу іщі яснїше. Кедь хтось записав собі польску і україньску народность, так само то не значіть, же Полякы суть Українцї, а наопак, же Українцї суть Полякы. Зато „фіґель“, же кедь Сталін выдумав „україньскых Лемків“, хто выдумав „польскых“, є доста слабый.

Чісла о тых, котры собі написали лемківску і україньску народность, не суть арґументом на то, жебы українізаторы далше продовжовали в заповідї Сталіна і говорили, же Русины, Лемкы, суть Українцї.

Але якы бы лем не были чісла зо списованя, посмотьме ся на тото основне, што бы мало платити в державі – закон. Тот польскый о народностных і етнічных меншынах ясно розрізнять окрему україньску народностну меншыну і лемківску етнічну меншыну. На офіціалнім сайтї Сейму Польской републікы собі мож найти документы ку проєкту того закона. В пояснїню ку проєкту закона ся пише, же етнічнов меншынов ся розуміє меншына бездержавна, і меджі такы меншыны ся в Польщі рахують Караімы, Ромове, Татары, Лемкы, і теперь тот найлїпшый пункт – в одношіню ку тій части лемківской сполочности, котра себе вызнавать за окрему од народа україньского.

З даных фактів выходять высновкы. По перше, польска леґіслатіва ясно становлює, хто є лемківска етнічна меншына – окрема меншына, бездержавна, неповязана з Українцями. По друге, грошы придїлены про лемківску меншыну мають іти лоґічно на такы проєкты, котры розвивають лемківску меншыну, не українізацію лемківской меншыны, як то роблять подакотры орґанізації, а главно єдна. По третє, можеш собі записати і 20 народностей в переписї, но покля є офіціално признана окрема лемківска меншына, пак твої комбінації в списованю не мінять факт, же не сьме Українцї.

Знам, є тяжко слухати, же актівіты, котры роблять українізаторы, суть продовжованём сталіністічных думок. Але то не мы, то они вырїшыли, же будуть Сталіновы внукы. Гнївати ся можуть лем самы на себе.

Петро МЕДВІДЬ, лем. фм, статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm, языкова управа: ред. АРК в СР.