3. 7. 2021: Дві історії
Сполїгати ся на то, же драга буде з Києва до Бруселу коротша на узкоколяйній желїзніцї, є хыба.
28-го юна 1996-го року Україна прияла свою конштітуцію. Держава основным документом потвердила унітарне упорядкованя, з єдным вынятком.
Выняток дістав Крим. Крим, єднако як і Закарпатьска область Україны, голосовав у референдумі із 1991-го року за автономію в рамках новой україньской державы. Тот свою автономію дістав, потвердила то і конштітуція.
Закрпатьска область Україны, котра так само дістала ся як подарунок на україньскый стіл без своёй волі, і котрой ясна векшына жытелїв заголосовала за авотномію, мусила ся успокоїти з тым, же голос народа в референдумі платить на Україні лем втогды, кедь то властям пасує.
Теперь, 25 років по приятю конштітуції, котра потвердила унітарну сістему і закінчіла вшыкты надії тых, котры снили о демократічнім федератівнім упорядкованю, можеме відїти дві різны історії, котры вказують, як далеко є Києву до Бруселу.
Хоць людям, котры голосовали у 1991-ім роцї в референдумі за автономный статус про Закарпатьску область Україны, не была выповнена їх воля, якраз тота область, історічно русиньска земля, на котрій жыють і далшы народности, явить ся найпокійнїшов, і реалны проблемы тота область ниґда не запричінила.
Хоць є то так, якраз Русины суть стабілно формов, котра уж припоминать фолклор, называны сепаратістами. Русинофобы люблять пошырёвати лож о русиньскім сепаратізмі і кликати СБУ, жебы рїшыла огрожіня державы з боку Русинів. Кебы дана безпека такы доказы мала, рїшыла бы. Лемже такы доказы мати не може, бо русиньскый сепаратізм є лем выдумка на ганоблїня Русинів, а не реална справа.
Бісїды о русиньскім сепаратізмі служать лем на єдно. Робити напругы меджі жытелями і будовати ненависть до Русинів.
В тых самых днях, коли собі Україна припоминать 25 років конштітуції, Іспанія жыє іншов історіёв. Іспаньска влада удїлила девятём сепаратістам милость. Были то люде, котры были одсудежены за сепаратізм в роцї 2019. Люде, котры орґанізовали незаконный референдум о незалежности Каталанії з 2017-го року.
Сепаратістічны лідры дістали за тот референдум арешты од девятьох аж до дванадцять років. Іспаньска правіцёва опозіція, але і веце лівіцёвых політічных партій не были згодны з рїшінём влады. Но правдов є, же меншынова влада потребує підпору каталаньскых посланцїв. Мож бісїдовати о часточнім калкулі. Але є то лем калкул?
Нїт. Покля централній владї залежыть на тім, жебы Іспанія не дїлила ся, пак їй мусить залежати і на тім, жебы не были напругы меджі жытелями, главно конфліктны напругы з Каталаньцями, котры своїх лідрів підтримують.
Досягне то держава так, же буде тримати в арештї тых, котры зробили незаконный референдум і правом о них мож бісїдовати як о сепаратістах, або так, же вкаже „милость“ тому політічному напряму і буде мати намагу ся даяк доїднати о „нероздїлїню“?
І так можеме відїти дві історії Европы кінця 20-го і зачатку 21-го столїтя. Там, де власти самы орґанізовали референдум, де векшына людей голосовала за автономію, котру пак власти ниґда не выповнили, є єден народ, жыючій на своїй землї, обвинёваный зо сепаратізма, хоць ёго релевантны орґанізації ся ку ничому такому не голосили. І властям пасує робити такы напругы і ненависть.
Там, де мож реално бісїдовати о сепаратізмі (і кедь тот термін не може быти сприниманый лем неґатівно, бо без „сепаратізму“ бы не існовали днешнї державы), влада хоче успокоїти сітуацію, успокоїти односины меджі жытелями і глядати ку собі путь.
Якраз тоты дві історії зо сучасной Европы вказують, як далеко є Києву до Бруселу, што до европскых цїнностей, прав меншын і обчаньскых прав. А сполїгати ся на то, же драга буде коротша на узкоколяйній желїзніцї, є хыба.
Петро МЕДВІДЬ, статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Ґрафічна і языкова управа: ред. АРК в СР. Жрідло фотоґрафії: Wikipedia.com.
