29. 11. 2021: Друга катеґорія

Простор на зліпшованя условій буде і по приятю меншынового закона.

Вызерать то так, же Словацька републіка ся досправды по 28 роках розрушала з летарґічного ставу, в котрім меншыны вісили у воздусї. Закон о меншынах є скоро готовый і слїдуючій рік бы міг іти на владу.

То, што ся здало быти пару років назад як сон народностных меншын, котрый жадна влада – зправа, злїва, од сподку до верьху, не мала дяку рїшыти, а то там притім много раз сидїли і меншыновы політічны субєкты, днесь має реалны контуры, а докінця і приобіцяня влады, кедже то дала до свого проґрамового выголошіня, же такый закон в парламентї схвалить.

Но не тїшме ся передчасно. Приобіцяня влады – то єдна справа, тов другов суть реално підняты рукы посланцїв у парламентї. А там то аж таке ясне не мусить быти.

Якбач то не буде так, же бы парламент, в котрім має влада кoнштітучну векшыну, закон не прияв. І кедь бы ся хтось з коаліції поставив проти, 76 голосів мусить влада знати дати довєнда, і кебы мали падати метеоріты. Покля нїт, пак бы мала роздумовати, ці іщі за собов має реалну векшыну в парламентї. Гірше є то з тым, в якій верзії дістане приготовльованый закон о поставлїню народностных меншын підпору.

Треба раховати з тым, же закон буде мусити іти через меджірезортный припомінковый процес, а так само з тым, же позмінюючі пропозіції можуть давати і окремы посланцї, котры наконець подля їх „найлїпшого сумлїня“ за закон заголосують або нїт.

І так веце на то, же бы закон в слїдуючім роцї парламентом не перешов, треба обернути увагу на то, яка буде ёго фінална подоба.

Же там буде много спорных моментів, то є ясне уж теперь. І же то будуть хотїти змінити і далшы грачі на гріску – мімо парламент, то знаме так само. Докінця знаме і то, котры части закона можуть быти найпроблематічнїшы. Но наперек вшыткому уж теперь мож повісти, же кедь закон перейде в будьяк „light” – одлегшеній верзії, і так то буде крок допереду, бо много областей буде вже ясно дефінованых і леґіслатівно забезпеченых, што теперь повісти не мож.

Но вопросом і так зіставать, ці ся в такім припадї маме тїшыти. Така леґіслатіва ся робить на довгый часовый горізонт і то, што ся теперь до закона не дістане, може быти мімо реалне просаджіня далшы довгы десяткы років. Десяткы років, в котрых далше буде продовжовати асімілація. Кебы же то маме повісти ясно: меншыны на то не мають час.

Но не будеме робити преюдікатуру, і зохабиме ся несподївати, што зо закона наконець выйде. Кедьже реално меншыны, котры в парламентї не мають своє заступлїня, і так з рїшінём парламенту не зроблять нїч, акурат ся з тым можуть „зжыти“.

Радше обернийме увагу на то, же сучасна коаліція має конштітучну векшыну. Покля буде приятый меншыновый закон і в тій найідеалнїшый про меншыны верзії, і так зістане в конштітуції меншынам пясть на око такой в преамбулї. Там ся пише, же народ словацькый, а аж о пару рядків ниже, же і меншыны узнесли ся на тій конштітуції. Значіть, они – обчане першой катеґорії, а пак і мы – неборакы.

Притім бы поставлїня народностных меншын дістало абсолутно іншу позіцію, кебы ся в преамбулї написало, же ся на конштітуції узнесли обчане Словацькой републікы. Днесь то коаліція може змінити. Але думате, же на то має дяку? Же то дакому пришло на розум? Же то досправды хоче?

Приятя меншынового закона буде крок допереду, але о лїпшім поставлїню можеме іщі і дале снити. Притім бы стачіло єдно. Зохабити в минулости думкы о державі як о наповнїню даякых народно-еманціпачных намаг народа, і зрозуміти, же держава є в першім рядї сервіс, котрый фунґує добрї втогды, кедь фунґує про вшыткых, і кедь ся в нїм вшыткы чують рівноправны.

Петро МЕДВІДЬ. Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Ґрафічна і языкова управа: ред. АРК в СР. Жрідло фотоґрафії: Wikipedia.com.