28. 6. 1929: 90 років од народжіня Федора Ґоча

Федор Ґоч (Teodor Gocz) народив ся 28. юна 1929 у Зіндрановій у Польщі, быв сполоченьскым і културным діятелём меджі Лемками у Польщі.

Початкову освіту, яку зачав здобывати в роднім селї, не міг докінчіти про Другу Світову войну та знищіня Польщі. Пізнїше уж ся не вернув до школы, але служыв у войску, зо зачатку у совєтьскій армадї в послїднїх роках войны, а пізнїше – у польскій (1948). В тім часї ёго родічі ся переселили до Канады: отець одышов іщі перед войнов а мати – у 1945 р., кедь ся зачало переселїня і депортації Лемків із їх домовины. Были высенены і жытелї Зіндрановой – почас операції „Вісла‟ (1947), але Ф. Ґоч став першым Лемком, котрый ся вернув до родных Карпат у 1954 р. і в тот рік заложыв першу повойнову културну орґанізацію Лемків – Аматерьскый умелецькый ансамбель села Зіндранова.

На зачатку 1960-ых роках Ф. Ґоч ставать ся челным актівістом Лемківской секції підтримованой польскым владов – Україньского сполоченьско-културного общества, помагать заложыти ансамбель піснї і танцю „Лемковина‟ і бере в нїм участь, а тыж в дакількох меншых ансамблях в селах, де ся Лемкы зачали вертати (Бєланка, Команьча, Граб, Олховець, Тилява, Полани і ін.) Приспів тыж ку надвязаню односин із Лемками, котры жыли в загранічу, у тім чїслї Лемко-Союзом в США і Канадї (почас навщівы родічів) і обществом „Лемковина‟ на Українї. В 1968 р. Ф. Гоч закладать Музей лемківской културы в хыжі ёго родічів у селї Зіндранова. Ёго ініціатіву зо зачатку не схвалёвала польска комуністічна влада, котра єден час докінця приказала знищіти експозіцію під голым небом, але Ф. Ґоч доказав обновити і розшырити музей, а наконець 1980-ых років тот перетворив ся на важный центер лемківского возроджіня. Ф. Ґоч зачав у музею од 1992 року каждорічно орґанізовати културный фестівал „Од Русаль до Яна‟ і од 1994 року одкрыв у нёму і  редакцію нового лемкоязычного кварталника „Загорода‟.

Ф. Ґоч є автором дакількох єдноактных пєс, сценаря філму „Лемківска свадьба‟ (1956); зборника сатірічно-гуморістічных стихів „Куме Гнате‟ (1997); автобіоґрафії „Жытя Лемка‟ (1999) і множества статей і репортажів, котры публіковав на сторінках лемківскых і україньскых часописах Северной Америкы і Европы.

Ф. Ґоч все ся намагав сполупрацовати зо вшыткыма Лемками, незалежно од їх народной орьєнтації. Підкреслюючі шпеціфічны рисы лемківской културы, він ниґда не давав єднозначно знати о своїй лемківскій народній ідентіфікації. Такый компромісный і „екуменічный‟ приступ не все быв заруков успіху. Наприклад, Ф. Ґоч быв єдным із основателём „Обєднання лемків в Польщі‟ (1990), але кедь орґанізація прияла безкомпромісну україньску орьєнтацію, быв зошмареный з функції. По тім зачав сполупрацовати із Стоварышінём Лемків і іншыма русиноязычныма лемківскыма орґанізаціями в Польщі.

Умер 7. юна 2018.

 

Література:

Fedir Goch. In Honor of his 60th Birthday“, in A Lemko People´s Calendar, 1988 – 1991 (Yonkers, N. Y., 1991), сторінкы 40-42; Ярослав Зволіньскый, „З діда-прадіда‟, in Лемківскый календар 1999 (Криніца – Леґніца, 1999), с. 102-104.

Боґдан ГОРБАЛЬ, Павел Роберт МАЧОЧІЙ, здрой: „Енциклопедія історії та культури карпатських русинів‟ зоставителїв П. Р. Маґочія і І. Попа, (Ужгород: „Видавництво В. Падяка‟, 2010, на с. 168-169), переклад: А. З.