28. 4. 2016: Політічный проґрам як проблем

  • • Ласло Буковскі

    • Ласло Буковскі

  • • Мілан Піліп

    • Мілан Піліп

Словацьке верейноправне Rádio Slovensko 27. апріля 2016 зробило зо своїм політічным модератором Мартіном Стріжінцом жыву діскузію, на котру быв запрошеный новый уповномоченый влады про народностны меншыны і етнічны ґрупы, номінант партії Most-Híd, Ласло Буковскі. Ку нёму радіо хотїло як співдіскутера дакого за Русинів, і так Округлый стіл Русинів Словеньска до діскузії післав свого председу Мілана Піліпа. Кідьже радіо не зробило про уповномоченого найкомфортнїшый крок і не закликало до діскузії представителя мадярьской меншыны, із котрой сам походить, і так бы собі могли приятельскы побісїдовати і єден другого підпорити, а запрошеный быв представитель Русинів, бісїда вказала, же найвешкым проблемом меншын може быти проґрам.

Не буду ся позаставлёвати над тым, же новый уповномоченый мусив тяжко ловити у памяти, кідь го модератор попросив, жебы выменовавв вшыткых тринадцять народностных меншын, котры суть на Словеньску узнаны, і кібы не было Піліпа, котрый го быстро доповнив, може бы з того было „faux pas“ в жывім ефірї. Колеґа мі бісїдує, же кідь хочеш умовчати священика, дай му выменовати вшыткых дванадцять аспостолів. Священик такый вопрос якбач не чекать, і кідь к нёму прийде, є то траплїня. Так даяк то буде може із вопросом про уповномоченого. Но в діскузії были омного важнїшы моменты, котры што-то повіли о напрямі нового уповномоченого.

На вопрос модератора, што є таке найосновнїше, што бы требало такой рїшыти односно проблемів народностных меншын, Буковскі одповів, же не є нич аж таке важне, што бы требало такой рїшыти. Як і Піліп в діскузії повів, і было то повторяно вже міліонраз, Словакія є державов, котра доднесь не має закон о народностных меншынах, і так не є єден комплексный закон, де бы было встановлене вшытко тото, якы мають меншыны права і обовязкы, якы мають ґаранції. І так собі кажда владна ґарнітура може мінити і керовати з меншынами так, як їй то пасує, або, лїпше повіджено, яке „тепле“ має одношіня ку меншынам. Ніт, не вірю тому, жебы то Буковскі, котрый сам вже робив на урядї уповномоченого, не знав. Скорїше думам, же проблемом є, же такый закон до Проґрамового выголошіня влады Словацькой републікы не протисла ани партія Most-Híd, і так о нім уповномоченый не говорив. Но вопросом не было, што протисла до проґрамового выголошіня партія, котра го номіновала, але што є найосновнїше, што бы требало такой рїшыти. Окрем того, є много далшых справ, із котрыма бы і без закона требало рушати такой.

Навспак, новый уповномоченый, як із великого букваря, декламовав у ефірї точно тото, што мала партія  Most-Híd у своїм проґрамі перед выборами, і што доказала і протиснути до Проґрамового выголошіня влады. Дізнали сьме ся, же конечно будуть двоязычны табліцї і на желізнічных штаціях. І же то не буде добре лем про Мадярів, бо такы табліцї будуть мати і Русины, ці Українцї (де тоты україньскы табліцї будуть, не знам, бо чісла Українцїв не пустять). Я сам єм зато, жебы двоязычне означіня было всядыль, на вшыткім, де жыє народностна меншына і сповнять перцентуалны условії ку тому, жебы там тоты означіня были. Лемже, проблем є в тім, же желізніця была головно аґендов мадярьскых актівістів, і кідьже Most-Híd, ці уж ся тому бранить або ніт, першорядо тискать на пожадавкы словацькых Мадярів, взяв то як пункт, котрый мусить быти рїшеный такой, бо то є проблем меншын. Реалность є але дакус інша.

Мадярям на Словакії, головно зато, же їх є велё, но і зато, же за нима силно стоїть їх матерьска держава, доста добрї, напрік вшыткому, функціонує їх културный жывот. Їх дїти ся спокійно учать у мадярьскых школах од матерьской аж по універзіту. Нихто іншый таке дашто выбудоване не мать. Українцям, котры то мали дякуючі демаґоґії на Русинах, ся то роспадать і зараз так само не будуть мати нич. Русины суть на тім в тій проблематіцї біднї, дало бы ся повісти, же аж нияк. І то є проблем, котрый треба рїшыти. Бо хто буде жадати тоты табліцї, кідь не будуть порїшены основны справы, котрых нерїшіня ся поступом часу може вказати і на асімілації Мадярів, нелем іншых меншын. Лемже, так як уж было спомянуто – закон о меншынах в проґрамі не є, зато не є основный. Желізніця в проґрамі є, навеце то грає на мадярьску струну, зато з того треба зробити тему.

Так само міджі дїла, якы ся будуть рїшыти подля слов уповномоченого, є заснованя державного фонду, з котрого буде фінанцована култура народностных меншын. У фондї бы мало быти веце грошей і меншыны самы бы рїшыли, як тоты грошы роздїлити. В порядку. Но знова є то о тім, же є то пункт із проґраму партії Most-Híd, котрый партія протисла до владного проґраму. Є то пункт, котрый, покля бы ся фонд зрядив такым способом, із такыма правилами ділїня про окремы меншыны, як Most-Híd хотїв іщі перед вольбами, у вопросї найвекшого нароснутя обєму грошей поміг бы головно Мадярям. Аж Піліп звернув увагу на то, же фонд, або будьшто інше буде, є будучность, котра може быти хоцьяка, но лем будучность. І проблемом днесь не є фонд, але то, же ся не дотримує роздїлёваня грошей, котре было схвалене, лем жебы хтось не плакав, же має мало, і кідь веце подля приятых условій не мать право мати і бере ся так із грошей тым, в тім чіслї і Русинам, котры право на векшы грошы реално мають. Но, проґрам є проґрам, і тот не пустить.

Діскузія вказала барз основны дїла. Покля Піліп доказав перекрочіти „тінь русинства“ і бісїдовав вешкынов о проблемах обще, значіть не бісїдовав лем з погляду Русинів, а з погляду меншын, Буковскі не доказав перекрочіти „тінь номінанта“ партії Most-Híd і векшынов бісїдовав лем тото, што собі може каждый прочітати в проґрамі партії, ці владнім проґрамі. Но реалны проблемы і пожадавкы меншын не суть владным проґрамом, ани проґрамом партії. В многых пунктах проґрам може быти одторгнутый од реалности. Треба вірити, же діскузія Буковского з Піліпом холем дакус поодкрыла очі новому уповномоченому, жебы доказав перекрочіти політічну номінацію і властне походжіня, жебы діскутовав з меншынами і на основі того робив свою аґенду. Бо покля уповномоченый не буде тискати на тото, што суть досправдовы проблемы меншын, а буде тискати лем на нам знамый політічный проґрам, потім ся може легко стати, же найвекшым проблемом меншын буде проґрам, котрый не має амбіцію рїшыти тото найосновнїше, на хосен вшыткых меншнын.

(Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радіа lem.fm)

Петро МЕДВІДЬ

Script logo