28. 4. 2016: Аналіза черьпаня штатных дотацій Русинами в роцї 2015 (3)

2. 1. 1. Третїй ступінь русиньского народного возроджіня

Третїй ступень третёй волны народного возроджіня рахуєме од заложіня платформы Округлый стіл Русинів Словакії (ОСРС). То є етапа, в котрій сьме глядали спюосом коордінованой роботы вшыткых русиньскых обчаньскых здружінь на Словакії. В рамках гляданя дошло ку вытворїняю Народного проґраму про політічны партії. Проґрам рїшыть сферы: 1. народностной самосправы, 2. школства, 3. културы, 4. русиньскых професіоналных інштітуцій, 5. міст і сел з русиньскым жытельством. Дішло до вытворіня пропозіції закона о народностных меншынах, котры треба знову контзултовати з народностныма меншынами в СР і головно з посланцями політічных партій в Народній радї СР (НР СР), жебы дішло до ёго припомінкованя од народностных меншын, конечной управы тексту і до схвалїня в НР СР. Неуспіх на ёднім-двох засїданях о законї не може быти причінов на заставлїня рїшіня закона о народностных меншынах в СР. Дішло до створїня Протесту Русинів проти фінанцованю українізачных актівіт штатом. Протест підписали председове РОС, ЗІРС, молоды.Рузсины, Сполку русиньскых писателїв Словакії, ОЗ Русин і Народны новинкы, ОО РО у Свіднику, ОСРС, Академії русиньской културы в СР і посланя на рїшіня штатным і самосправным орґанам. Моменталнї ся в ОСДРС робить на сістемі оцїнёваня проєктів про звышіня ідейного сполоченьского хосну планованой роботы з проєктами на Словакії. Дішло до зорґанізованя першого Фестівалу културы Русинів Словакії у Свіднику цїлоштатного значіня. Окресна орґанізація Русиньской оброды у Свіднику на челї з Мілошом Стрончеком у 2016 роцї орґанізує уж 4. річник того фестівалу в сполупраці з Містьскым урядом і Піддукляньскым освітнїм  у Свіднику, ай нза споїлупраці із ЗІРС, ТАД,. ПУЛС, ІРЯК ПУ, СНМ МРК, але і за підпоры з боку ОСРС. Было бы добре на засїданю ОСРС пїшыти мформуі запоїня до сполупраці РОС і Світовой рады Русинів (СРР), бо ферстівал має про Русинів цїлосвітовый вызнам. Дішло то заложіня обчаниьского здружіня Колысочкы-Kolíska, котре під веджінём председкынї Любы Кралёвой ся заслужыло о обновы жывота русиньского школства на русиньскых селах і в містах заложінём вечурнїх шкіл русиньского мязыка на Словакії. Здружіня Колысочка сполупрацує з Інштітутом русиньского языка і културы Пряшівской нуніверзіты в Пряшові. Хосенным кроком ОСРС бы было надвязаня сполупраці Колысочкы у сферї розвоя русиньского школства з РОС і СРР. Нажаль, в Пряшові не є заснована ани єдна класа русиньского языка. Кіди Пряшов ся хоче раховати за центер русиньства, пряшівскы русиньскы актівісты  бы ся мали поснажыти і поможі Колысочцї заложыти холем єдныу класу русиньского языка в містї Пряюшові. Задача в Пряшові є теоретічно легко сповнительна, бо вшыткы професіоналны русимньскы інштітуції суть у Пряшові – ТАД, ПУЛС, СНМ – МРК, ІРЯК ПУ, професіоналны редакторы словеньского розгласу і телевізії, Руськый дім. То є копа людей заместнаных у русиньскім русї. Кідь з каждой нродины професіоналного русиньского робітника ся до русиньской класы у Пряшові запише лем холем єдна дїтина, в Пряшові можуть быти ай дві класы русиньского языка. З того выпливать заключіня, же в Пряшові не є кому актівно робити на поли русинства міджі людми, не є достаток актівных русиньскых актівістів. Робота в професіоналных русиньскых інштітуціях у робочім часї, за місячный заробок, не є русиньскый рух, є то заробок на денне прожываня. Так робиме мы вшыткы, што сьме в русиньскім русї добровольно. Маме повинности в роботї, маме особне вольно а маме час на русиньскый рух, бо го хочеме мати, жебы сьме могли Русёинам помочі. То мать быть платне і про професіоналів в русиньскых професіоналных інштітуціях. Тоту пряшівску добгодобу професіоналну ділему, чі є в Пряшові даякый добровольный рух, або не є, треба рїшати на засїданях нелем ОСРС, але і РОС, ТАДС. ПУЛС, СНМ – МРК, ІРЯК ПУ, Руськый дім, русиньскы редакції розгласу і телевізії. Треба конечнї прити на корїнь довгорічного проблему, чом є то в Пряшові так тяжко з публічнов русиньсков актівностёв, кідь в Пряшові з русиньского руху жыє найвекша копа людей.

На проґрамі ОСРС, ся подля выслову веджіня ОСРС на зачатку рока 2016, чертать рїшіня властницького одношіня  к Руському дому в Пряшові, жебы Руськый дім по смерти Штефана Секерака не зістав приватным маєтком родины Секерака. Руськый дім є верейна будова, куплена Русинами про Русинів, але не про родину Штефана Секерака. Не є жадна морална причін а тримати Руськый дім на листї влстництва Штефана Секерека. На проґрамі ОСРС є і захрана родного дому Адолфа Добряньского в Рудлёві перед збуранём, жебы остала матеріална памятка на вызнамну особу русиньской історії.

Рисує ся реална шанца на зъєдночованя ґраматікы русиньского писменства путёв світовой пресы Народны новинкы і Русин під ведежінём Центра языків і култур народностных меншын – Інштітуту русиньского языка і културы Пряшівскоій універзіты у Пряшові. Тото бы ся мало дорїшыти на засїданях ОСРС. Рисує ся обнова народного ослободжіня Русинів од політічной українізації на Словакії з помочов реалізації жадань Протесту в політічній практіцї. Рисує ся зъєдночіня вшыткых русиньскых обчаньскых здружінь світа і єднотный ідеовый поступ за помочі ОСРС способом досягнутя управы штатуту Світового конґресу Русинів, або заложінём новой світовой платформы про зъєдночіня вшыткых русиньскых обчаньскых здружінь на світї.

Успішность третёго ступня третёй волн ы народного возроджіня быде залежати од участи членів і функціонарїв ОСРС на одборных школїнях ІРЯК ПУ, решалізованых про звышіня філозофічной, історічной, правбной, педаґоґічной, етноґрафічной і політічной способности членів і функціонарїв , Выбору про народностны меншынмы Рады влады СР, редакторів русиньской пресы, розгласу, телевізії і інтернетовых русиньскых редакторів, членів одборной комісії про оцїнёваня проєктів Русинів, учітелїв русиньского языка і културы, творцїв, реалізаторів і одборных ґарантів. Лем ґрамотный чоловік в проблешматіцї русиньства досягне 3. ступінь 3. волны русиньского народного возроджіня (РНВ) одборно вести і забезпечіти вшытко потребне про досягнутя вїля – народного ослободжіня Русинів од політічной українізації. Нашым цїлём не є старость о проєкты, ани о пртіоріты в проєктах, ани старость о фінанчный заробок у рамках проєктів, але забезпечіня народной слободы од політічной українізації Русинів. Проєкт є лем помічна сістема, помічный аспект, не головне робоче дїло в русиньскім русї. Народной слободы про Русинів не буде, доколи буде ествовати політічна українізація Русинів фінанчно підпюорована штатом. То лем іодейны нежычливці нам твердять, же ся нам не треба занимати політічнов українізаціёв, бо она сама заникне, же треба ся занимати млем проєктами. Тому не треба вірити. Бо то мнеправда. Засієме до землї зерно, а не будеме го поливати? Кідь хочеме з того зерна мати уродуі їсти хлїб, мусиме зерно зал.ивати і хранити од куколя, жебы зерно выпустило ключкы.  Як ся о засіяне зерно не постараме, зерно в землї загыне і нове ся не уродить. Так то є і з народнов ідеёв о ослободжіня Русинів од політічной українізації. Як хочеме, жебы нам выключіла ідея ослободжіня Русинів од політічной українізації до реалного жывота, мусиме о тій ідфеї публічно говорити зо штатныма і самосправныма орґанами, писати о ній в русиньскій пресї, бісїдувати в розгласовых і телевізных проґрамах, треба вказовати на шкодливость політічной українізації, як на нежеланый куколь. Тото нтреба робити до тогды, аж покы ідея комуністічной політічной українізації Руёсинів не заникне і веце не буде фінанчно підпорована державов. Аж потім буде русиньске поле приправлене на слободный розвой русиньского културно-сполоченьского жывота. Наш сдобыток є наєродна слобода, не проєккты і не пінязї з проєктів. Зато теперь робиме на сістемі оцїнёваня проєктів, жебы сьме ся выгли неґрамотности в реалізації проєктів. Треба зачати цілено плановати роботу в ОСРС. Не можеме собі доволити, жебы і ОСРС зачав ідейно блудити, як ідфейно блудила РОС в другім ступню РНВ. То бы уж русиньскый рух не мусив пережыти і міг бы цалком заникнути. Стратив бы ся в проєктах і в інтересах о пінязї і міць над людми.

 

 

2.2. Выховно-научный погляд. Оцїнїня проєктів за рік 2015 і вшыткы ключовы документы ОСРС о русиньскім русї треба опубліковати, бо може дахто „звонка‟ то прочітать і приде нам помочі у народностнім выхованю в русиньскім русї. Українізація є довготривалый публічный політічный і жытельскый проблем. Не маме достаток людей способных про народну выхову в русиньскім русї. Може, суть люде росчарованы з того оцїнёваня проєктів, чекають тверду крітіку фінанчных зарібків у дакотрых особ при реалізації проєктів і суть несподїваны, же ся дотеперь не пише о пінязёх при оцїнёваню проєктів. Оцїнёваня проєктів ме має быти о зарібках, бо треба каждому желати, жебы заробив пятьраз веце, як теперь. Оцїнёваня проєктів має быти о якости і сполоченьскім значіню проєкту, за котрый творця проєкту возьме пінязї. Як за дашто возьме пінязї, так і укажу ґрамоту роіботы за тоты пінязї. То є, властно, о пріорітах при проєктах. Не стачіть ся позвідати членів ОСРС – пропонуєте пріорітны проєкты? Одборнї має ся повісти, чом пропонуєме тоты проєкты, а не іншы? Але, нажаль, не маєме в нашых рядах достаточно фундованых одборників на оцїнёваня проєктів і тых матеріялів, мкотры ОСРС сьме уж створили. Мы знаме брати пінязї, але не вшыткы знаме якостно робити. Многы не знаме вести одборный діялоґ о данім проблемі і на то сьме уж доплатили неуспішныма рокованями. А зато треба робити оцїнёваня проєктів публічно, не кулоарно. Кібы тото оцїнёваня было лем о пінязёх, была бы уж міджі нами звада. Бывше моценьске веджіня РОС зрушюло проєкт писаня Хронолоґії Русинів, бо ся „відїло‟, же стоіїть много пімнязей, але же ся в проєктї зродила научна сістема на оцїнёваня історічной шкодливости выголошованя русиньского збіркового фонду за україньскый в музею у Свіднику, то нашым бывшым функціонарям в моценьскій РОС „не доходило‟. Научны робітници мають вплив на погляд каждой влады СР і так „українізаторы‟, зо страху перед научнов громадов у проєктї Хронолоґія, послали высланця з ґенералной дирекції Словацького народного музею за ведучіма функціонарям,и РОС, жебы проєкт сперли. А они проєкт сперли. Тому я говорю – тотална наївность і неґрамотность в оцїнёваню пріоріт у русиньскых проєктах і філозофії ослободжіня Русинів од пиолітічной українізації. Панове з бывшой моценьской РОС не мали достаток ґрамотности, жебы ся додумали і властным розумом порозуміли, што ся властно діє в тім проєкті і при тім браєли актівну участь на засіданях коло того проєкту. Але „тамты відїли‟, де смерує тот проєкт, ай кідь на засїданях не были. Ту назорнї видиме, же є великый роздїл у спознавалній розумовій способности у ґрамотнЫх і неґрамотных людей. Із неґрамотныма людми у проблематіцї ослободжіня Русинів од політічной українізації ся русиньске одборне діятельство робити не дасть. Треба нам глядати на тоту тему ґрамотны „мозґовы посилы свонка‟. А зато є выгодно обупліковати такы важны матеріялы о Русинах, жебы ся ку ним высловили і інтересуючі ся з академічной научной среды, кідь ся ку тому дістануть, кідь їх наш проблем заінтересує. Публічна одкрытость бы про нас могла быти і нашов народнов спасов.

В сучаснім періодї вести полеміку о народнім выхованю русиньской сполочности, без спомянутя русиньского літературного языка, є тяжко. Без языка не є народа. Найвеце бывшых русиньскых дїтей зажыли церьковне школство, споєне з староцерьковным языком і церьковнов науков. Потім ся в школах міняв староцерьковный язык на руськый (русиньскый), але в церькви зістав  староцерьковный язык. Тоту ґраматічну і языкову зміну Русины прияли цїлком добрї, бо руськый язык быв ґраматічно близкый ку староцерьковному языку і мелодіцї русиньской бісїды на селї. Было поужыване твердо звучне „ґ‟ і „ы‟. Руськым языком продовжовбала звукова цімбіоза у фарбі тону речі на селї, в церькви і школї. Од 1952 року, з вечера до рана, наступив україньскый нязык і атеізм. Вшытко, што Русины дотеперь поужывали за ґраматічно літературне, своє родне, історічне, материньске, одразу скінчіло. Україньскый язык є мняхкого чутя в речі, то русинмьскым людям было чудже, не наше. Навыше выпало твердо звучне „ґ‟, выпало „ы‟. З атеістічного шкмолствца выпало церьковне выхованя, а з нёв выпав і староцерьковный язык. Самый школьскый україньскый язык, без выховной підпоры церьковного языка і беуз звуковой близкости ку русилньскій цільскій бісїдї, не досягла у Русинів потребну змыслову сімбіозу у фарбі речі. І зато Русилны собі україньскый язык не облюбили і доднесь є україньскый язык на селї поважованый за чуджій язык. Много Русинів одышло з україньскых школ до словацькых і пословакізовали ся. По роцї 1989 в 1. етапі 3. волны русиньского народного возроджіняю (РНВ) было заложено пару класів, де ся зачав учіти русиньскый язык, але дость скоро ся скоро вшыткы роспали. Русиньскый кодіфікованый язык є все іщі в пеленках. Русиньскый церьковный язык уж даґде не хоче быти староцерьковным, але ся намагать быти новодобым русиньскым языком, котрый лем в дакотрых селах ввышов до практікы при богослужіню і навчаню реліґії у школах. Не маме достаток одборників на русиньску школьску проблематіку. Ани тым пару научным працовникам у сферї русиньского літературного языка, котрых маме, не даваме таку важну сполоченьску підпору в русиньскім русї, яку потребують мати, жебы ся лрусиньскый нлітературный язык мігз слободно научно розвивати у сімбіозї зо сільсков русиньсков бісїдов. Не маме прияты ани крокы на росшырїня навчаня русиниьского языка в школах. Теперь можеме бісїдовати о двох формах писаня русиньского языка, єден теоретічно научно підложеный, другый без теоретічной наукы. На векше скоплікованя, ай так уж коплікованой сітуації, три русиньскы редакції, кажда зо самостатнов русиньсков ґраматіков. В русинмьскім мписаню теперь є доконалый орґанізованый хаос.Треба зробити конечно правилне рїшіня. Конечна спокойность русиньской верейности зу кодіфіокованым русимньскым языком в школах і в церькви ся буде знову у підсвідомости Русинів міряти наж досягнутым ступнём звуковой сімбіозы з фарбов і мелодічностёв языка бісїды на русиньскім целї. То є історічна русиньска норма, поужывана за староцерьковного, русиького і україньского языка в русиньскых школах. Ани русиньска школа, ани русиньска церьква днесь уж не суть мпідпорным выховным моментом про нкодіфікованый русиньскый язык, бо самы суть нлем в початочнім розвою своёй екзістенції. Сьме днесь з языковов русиньсков проблематіков в історічній етапі ренесанції, де выспілы народы были уж перед 5 сторочами і были у выгодї, бо зачінали ся учіти мтакой свій літературный родный язык. Русины днесь іщі не овладають кодіфікованый русиньскый язык, але уж овладають староцерьковный язык у церьковных обрядах, російскый язык у школах, україньскый у школах і в бісїдї на селї. Суть уж поужываны одборны выразы і в анґліцькім языку. Русиньску бісїду на селах люде уж приспособлюють довгодобо тым мязыкам, котры уж овладають словом і писмом. А зато новодобый кодіфікованый русиньскый язык будуть сучасны і будучі ґенерації Русёинів посуджовати і принимати за свій подля сімбіозы нелем з бісїдов на селї, але уж ай подля своїх знань з іншых языків, котзры уж поужывають у своїй бісїдї, а уж ся тых слов не вздадуть. Стара русиньска реч уж не воскресне. То бы ся мало при кодіфікації русиньского язаєка решпектовати. В решпектї історї русиньскоій речі є скрите таёмство роздїлности русиньской языковой сімбіозы в сучасности і в минулости, і таёмство успіху єднотной кодіфікованой подобы русиньского языка. Є то барз тяжка і комплікована проблематіка про русиньскых языкознателїв, зато їм треба выходити на стрїчу і рїшати нима кладены жаданя в ОСРС.

З выховного погляду русиньскы обчаньскы здружіня в містах і селах мали бы повинно, як пріоріту своёй екзістенції,  надвязовати контакты з родічовскыма громадами в курзах русиньского языка і в школах з навчанём русиньского языка. Мали бы розвивати даяку сполупрацу з родічовскыма громадами, дирекціями шкіл, учітелями і школярями. Другым кроком бы мало быти снажіня ОСРС о зміну курзів Колысочкы на русиньскы класы в основных школах. Далшым кроком з боку ОСРС і членів Выбору про народностны меншыны бы мала быти методічна поміч учітелям, як давати проєкты на міністерство школства, подля новых законів, котры входять теперь до платности про народностне школство. Школстщво бы мало быти мпродіскутоване на каждім засїданю ОСРС, як самостатный пункт. Головне слово бы в тім пунктї мали мати учітелї русиньского мязыка і одборници на новодобы школьскы проєкты. На кінцї того пункту бы ся все мала прияти резолуція про школство. Покы не буде русиньске школство достаточно вырїшене у школьскых проєктах, до тогды треба школство надале фінанцовати і рїшати у проєктах Уряду влады СР як пріорітны проєкты.

Ослободжіня Русинів од політічной українізації є головный обсяг роботы нелем вшыткых добровольных актівістів русиньского возродного руху, але і плаченых професіоналных русиньскых інштітуцій. Зато русиньскый доброволинай актівіста і професіоналный русиньскый робітник ся має на одборнім рівню учіти, жебы одборно рі і быв чім дале сполоченьскы хосеннїшый і успішнїшый у высвітлёваню потреба ослободжіня Русинів од політічной українізації. І кідь у другім ступню третёй волны русиньского народного возроджіня было добровольныма русиньскыма актівістами з історічного погляду зроблено много хыб, хочеме вірити, же неумыселно, але то были хыбы з недостатку одборной освіты о русинистві і з недостатку практічных скушеностей. Віриме, же каждый ся снажыв зробити свою роботу, як найлїпше знав. Карати людей за неуспіх у роботї і вымітовати їх з роботы ці колектіву, не мать выховный змысел про русиньскый рух, але поучіти людей з робочого неуспіху  мать выховный змысел. По почіню буде наслїдовати звышіня якости роботы у тых людей. Все майме на памяти, же каждый русиньскый актівіста, добровольный ці професіоналный, ся намагать робити як найлїпше знає. Але на высшім одборнім ступню  роботы уж лен саме снажіня не стачіть. Про успішну цїлену роботу на поли русиньского народного возроджіня вгодным є у высокольскій сферї Інштітуту русиньского языка і културы Пряшівской універзіты (ІРЯК ПУ) у Пряшові одборно приправлёвати і реалізовати каждорочны школїня про членів ОСРС, директорів і представителїв вшыткых русиньскых професіоналных інштітуцій, про председів вшыткых русиньскых обчаньскых зрдружінь, про членів Выбору про народностны меншыны Рады влады СР і їх наградників, про членів комісії про оцїнёваня проєктів, про редакторів русиньской пресы, розгласу і телевізії, інтернетовых редакторів, про учітелїв русиньского языка вшыткых ступнїв, про творцїв, реалізаторів і одборных ґарантів проєктів. Орґанізатором і одборным ґарантом навчаня тых людей бы мав быти ІРЯК ПУ за актівной орґанізачной сполкупраці ОСРС. До сполупраці бы мав ІРЯК ПУ запиоїти і одборных лекторів з высокой школы, робітників СНМ – МРК у Пряшові, ТАД, ПУЛС, редакцвії розгласу і телевізії, учітелїв ОЗ Колысочка, правників і скушеных в практіцї русиньскых актівістів. Із школїнём бы ся  могло зачати уж од 2017 року. Чім скорше, тым лїпше. Найвеце актівістам і функціонарям хыбують знаня о народностных законах, котры нас хранять в тій сполочности перед цшкодливов політічнов українізаціёв. Протест Русинів прити фінанцованю політічной українізації штатом ся нияк не реалізує в практіцї, бо нашым актівістам і функціонарям хыбують  одборны знаня о народностных законах і знаня о тім, же якым способом можеме законы выужыти выуіжити в практіцї, жебы сьме ся збавьли політічной українізації. Законам треба одборнї порозуміти, треба ся научіти законы правьлно поужывати на рокованях зо штатнбыма і самосправныма орґанами, аж потім зачнуть законы фукґовати в практіцї і на хосен Русинів. Мали бы сьме документовати і познавати нашу історію, главно історію 3. волны РНВ по роцї 1989. Требало бы на школїню ся научіти, як выникали: ТАД, ПУЛС, Народны новинкы і Русин, РОС, СНМ – МРК, Руськый дім в Пряшові, русиньске школство, писменство, русиньска журналістіка в розгласї, телевізії, на інтернетї, індівідуалне русимньске музейництво, якый быв інтерес політічных партій о русинство по роцї 1989. Треба познати цїлї нашого народного возроджіня, причіну зроду возродного руху. Тото вшытко уж може є пробадане і здокументоване в СНМ – Музею русиньской културы в Пряшові, бо зато сьме ся о наш русиньскый музей снажыли, жебы хтось наше возродне снажіня у 3. волнї РНВ здокументовав про далшы ґенераціуї Русинів. А перша наша молодша ґенерація уж наступила до функцій нв русиньскім руцї, але треба, жебы спознала місторію 3. волны РНВ. Зато позбераны матеріялы о 3. волнї РНВ і одборных працовників СНМ – МРК треба схосновати на на школїню ІРЯК ПУ. Треба ся снажыти, жебы при писаню каждого проєкту быв закомпонованый і выховный елемент. На школїню мать ся робити і одборна аналіза выбраных проєктів, жебы участникам школїня было высвітлено, што є хосенне про выхованя русиньиской сполочности і што не є хосенне.

Окрем школїня, выховный вплив на членів русиньского руху має моралность добровольных русиньскых актівістів і моралность професіоналных русиньскых робітників. За найморалнїше в русиньскім русї ся нам видить особа, котра робить мімо русиньскых професіоналных інштітуцій, місячный плат бере мімо русиньскых професіоналных інштітуцій, але свій вольныйн час присвячує русиньскому мруху і є добровольным актівным русиньскым актівістом. Русиньскыма патріотами бы сьме могли назвати особы, котры роблять мімо русиньскых професіоналных інштітуцій, беруть плат мімо тых інштітуцій, свій вольный час присвячують русиньскому руху і навыше з властных пінязей спонзорують актівіты русиньского руху. За моралны можеме поважовати і особы, котры роблять в русиньскых професіоналных інштітуціях, де нбере місячный плат і свій вольный час присвячує русиньскому руху в русимньскых обчаньскых здружіняюх. За неморалны особы в русиньскім русї можеме поважовати тых, котры роблять і зарабляють в русиньскых професіоналных інштітуціях, але не суть членами ниякого русиньского мобчаньского здружіня, свій вольный час ваужывають лем про себе, а русиньскый рух іщі і даколи покрітізують, як збыточну і непотребну актівность. Неморалны особы в русиньскім русї ся лем прижывлюють на выслїдках роботы моралных млюдей. Тото о верейній моралности нам говорить жывотна практіка в русиньскім русї. Сама моралность говорить, же найморалнїше бы было, кібы найвеце русиньскому возродному ся присвятили тоты особы, котрых русиньскый рух жывить. То значіть професіоналны робітници русиньскых професіоналных інштітуцій. Василь Турок быв професіоналный русиньскый робітник і як председа РОС міг выужывати просторы ТАД на орґанізованя членьскых громад, як і телефоны ТАД і поміч колеґів з роботы. Остатнї председове РОС были лем добровольныма актівістами. А то была їх особна невыгода у функції і матеріална невыгода про русиньискый рух. Далшым прикладом доброй активности професіоналных робітників можуть послужыти робітмници ІРЯК ПУ, котры реґуларно забезпечують просторы на засїданя ОСРС. З участёв у роботї ОСРС, просторами на засїданя, телефоном ці матеріално може помочі русиньскому руху і Руськый дім в Пряшові, конкретно Штефан Секерак, котрый нє професіоналным русиньскым робітником, бо Русикый дім го нелем фінанчно жывить, але мзабезпечує му і нбезплатне уквартелёваня. Чекаме векшу моралнуактівность од робітників ТАД, ПУЛС, і СНМ – МРК у Пряшові. Є їх моралнов повинностёв выходити на стрїчу русиньскому руху, ай при роботї ОСРС. Кібы не было русиньского руху, не были бы професіпоналны робітници русиньскых інштітуцій, не было бы Русиького дому в Пряшові, ТАД, ПУЛС, СНМ – МРК, ІРЯК ПУ, русиньскых редакцій, не было бы роботы про професіоналных русиньскых робітників. Не быв бы каждомісячный заробок, дакотры робітници бы брали лем соціалну підпору з уряду роботы як безробітны. Вдяка мроботї мморалных людфей в русиньскім русї вшыткы русиньскы професіоналны робітници теперь мають роботу і місячный заробок. Треба собі знати цїнити, же я можу мати роботу. А вдяка кому? То є моралне приспіти самомо ку тому, жебы я мав роботу, жебы я ся мав добрї і жебы єм не жыв з чуджой заслугы. Было бы хосенным і поучным з боку ОСРС зробити список добровольных членів русиньского руху і професіоналных робітників русиньскых інштітуцій, а потім зровбґити оцїнїня з погляду моралного приступу тых людей ку русиньскому руху. Дізнали бы сьме ся, якы суть великы нашы людьскы резервы, котры дотеперь іщі не суть достаточно выужыты в практіцї русиньского руху за ослободжіня Русинів од політічной українізації. Ісёторія знає приклады, де узурпаторами людьскых прав ся ставають в першім рядї неморалны, котры дістануть можность выужыти свою міць верейно. Моралность не мать нихто написану на челї, але проявлять ся звонка конкретным діятельством. З выховно-научного і моралного погляду найшыршый масовый вплив на народностне усвідомлїня Русинів мають русиньскы редакції і редакторы. Русиньскый редактор в розгласї ці телевізії є плачена функція од штату. Редактор новинок, часопису або інтернетового высыланя є плачена функція може з проєкту, а може не є плачена, кідь є слаба фінанчна дотація на проєкт. Знаме істо, же функція председы ОСРС є безплатна. Могли бы сьме порівнати міру сполоченьской одповідности за успіх ослободжіня Русинів од політічной українізації у председы ОСРС і у русиньского редактора. Зато є хосенне выховно-сполоченьску роботу русиньской редакції і редакторів проаналізовати такым способом, як теперь аналізуєме роботу з проєктами. Требало бы забезпечіти условія, жебы русиньскы редакторы ся могли стати стабілном помічнов руков председы ОСРС. Не во вшыткім, лем в ослободжіню Русинів оід пиолітічной українізації. Ту бы мав быти з боку ОСРС зробленый план сполочного робочого поступу зо вшыткыма русиньскыма редакціями і редакторами, котры суть фінанцованы зо штатного розрахунку Словакії як професіоналны редакторы русиньского руху, або формов одміны з проєктів як добровольных редакторів русиньского руху. З выховного погляду бы сьме не мали публічно знеужывати історічну роль бывшого председы ПО Василя Турка, ТАД, ПУЛС, бывшого таёмника РО Александра Зозуляка, редакції Народных новинок і Русина, як і далшых, котры будовали третю волну русин ьского народного возроджіня. Не можеме в русиньскых медіях ся справовати, же політічна українізація Русёинів не была, або не є. Редактор мв русиньскых медіяюх ммає знати указати на моралну, културну і сполоченьско-выховну шкодливость політічной українізації Руслинів, котры хотяти быти Русинами, а не Україáнцями, не Русинами-Українцями, не Словаками. Політічна українізація Русинів на Словакії про Русинів была мшкодлива і є шкодлива. Редакторы русиньскых медій таке філозофічне понятя мають знати розумно мвысвітлёвати у своіїх релаціях. Маме собі усвідомити, же мы теперь можеме жыти з пінязей в русиньскых професіоналных інштітуціях і з пінязей проєктів про Русинів, лем зато, бо якраз Василь Турок, Алкександер Зозуляк і далшы, котры закладали 3. волну РНВ, доказали пересвідчіти штатны орґаны, же Русины суть і хотять быти самостатным народом і мають право на штатну фінанчну підпору. Як бы тото не было в нашій історії на 1. ступнї 3. волны РНВ зроблене, так днесь бы Русины місячны платы і нпідпору пороєктів од штату не діставали. Были мбы млем мУкраїнцями. Русинів бы надале поужывали за Українцїв. Видиме назорнї, же русиньскы професіоналны робітници і добровольны русиньскы актівісты в 1. ступню 3. волны РНВ были орґанізачно намного єднотнїшы, діпломатічно і выхсовно намного успішнїшы у своїх рокованях зо штатныма орґанами, як были в 2. ступню, а нажаль, і в 3. мступню 3. волны РНВ, аж дотеперь. На тото не треба забывати. Треба памятати, же якраз редакція Народных новинок і Русина ся выховно снажыла о ожывлїня русинства по роцї 1989, не редакція Інфо Русина, і не Голос Русина. Зато днесь новинкы Інфо Русин і часопис Голос Русина  не слїдують тему ослободжіня Русинів од політічной українізації, як то робить редакція Русина і Народеных новинок , бо не выросли в тім духу і не реалізовали ся в пртактіцї з тым посланём. Не будеме творити русиньску істіорію так, як творить Ісламскый штат, розбиванём і нищінём властных културных і історічных цїнностей. Нам треба мати выховно поужытельны русиньскы редакції і выховно поужытельных русиньскых редакторів у проблематіцї ослободжіня Русинів од політічной українізації. Інакше шкода марнити пінязї зо штатного розрахунку і з проєктів про Русинів на їх заробок.  

Мґр. Ян КАЛИНЯК, Свідник, (дале буде)

 

Script logo