28. 10. 2019: Зачали ся курзы русиньского языка про штатных урядників

Языковы права народностных меншын суть основов про захованя і розвой їх ідентічности. В послїднїх роках на Словакії евідуєме, же аплікація языковых прав ся злїпшує. На основі закона можуть жытелї СР в урядній комунікації зо самосправов і штатнов справов вжывати в устній і писомній формі язык меншыны.

Правила вжываня языків народностных меншын в писомній формі в уряднім контактї реґулує Закон ч. 184/1999 З. з. о вжываню языків народностных меншын у формулаціях пізнїшых приписів. Подля § 2 того закона языкы народностных меншын в писомнім уряднім контактї ся можуть вжывати тогды, кедь жытелї, якы належать к народностным меншынам і мають місце стабілного бывання в данім селї/містї, творять на основі двох за собов наслїдуючіх списовань жытельства в селї/містї найменше 15% жытельства, мають право там вжывати в уряднім контактї язык меншыны. На основі того на Словакії в писомнім уряднім контактї мож хосновати мадярьскый, русиньскый, ромскый, україньскый і нїмецькый язык, а то в селах зафіксованых в наряджіню влады СР ч. 221/1999 З. з., довєдна в 656 селах/містах. Свій материньскый язык жытелї мають право вжывати в комунікації з орґаном містной штатной справы, орґаном теріторіалной самосправы і теріторіалнов самосправов створенов юрідічнов особов. Тым урядам можуть предкладати розлічны писомны листины: жадости, доказы, імпулзы і под.,і на них дістати одповідь в тім языку, в якім ся обернули на даный уряд.

Є позітівне, же міра аплікації языковых прав про народностны меншыны на Словакії ся підвышує, зарівно але процес їх аплікації на конкретных урядах отварять і новы, не малы, проблемы, на рїшаня якых уряды в данім моментї не суть достаточно приготовлены. Зато Уряд уповномоченого влады СР про народностны меншыны Ласло Буковскый довшый час ся снажить глядати оптімалны рїшіня  на аплікацію языковых прав. Як найбівшы проблемы дефінує: абсенцію єднотной одборной термінолоґії в мінорітных языках, абсенцію двоязычных формуларїв і недостаточну кількость урядників компетентных вести урядну комунікацію в мінорітных языках.Без огляду на то, ёго ініціатівы принесли свої конкретны резултаты, якы мож відїти ці в перекладах леґіслатівных документів, урядных формуларїв про орґаны містной штатной справы і теріторіалной самосправы а на основі того в будованю одборной термінолоґіїі наслїднім школїню урядників з конкретных одборїв окресных урядів посередництвом курзів у мінорітных языках. Проєкт, в рамках якого ся актуалны курзы реалізують, має назву Розвой мадярьско-словацькой і русиньско-словацькой білінґвалной компетенції з адміністратівных жанрів. Першы курзы ся зачали вести в мадярькім языку кінцём мая 2019. В русиньскім языку ся курзы зачали реалізовати од 24. – 25. октобра 2019 про робітників Окресного уряду в Меджілабірцях із штирёх одборів: орґанізачного, катастралного, крізового манажменту і енвіроменталного.

Зачаткы розвоя языковых компетенцій в мінорітных языках на Словакії ся датують до року 2018, коли на основі ініціатівы уповномоченого была до Выглашкы Уряду влады СР ч. 126/2017, котров ся становлюють деталї о підвышованю освіты штатных урядників, зафіксована і можность розвоя компетенцій в языках народностных меншын. Наслїдно уповномоченый ініціовав дакілько робочіх діскусій з Міністерством внутра СР, Факултов середнёевропскых штудій Універзіты Конштантіна Філозофа в Нїтрї і Інштітутом русиньского языка і културы Пряшівской універзіты в Пряшові з цїлём найти оптімалны можности на реалізацію проєкту.

На основі заключінь з уведженых діскусій ся од мая 2019 зачали реалізовати курзы з мадярьского языка про 59 робітників окресных урядів у Шалї, Ґалантї, Сенцю, Новых Замках, Комарнї, Дунайскій Стредї, Рімавскій Соботї і Рожняві, а наслїдно з русиньского языка про 8 робітників Окресного уряду в Меджілабірцях. Курзы в розсягу 40 годин суть заміряны на комунікацію і реторіку в мінорітнім языку, білінґвалну урядну корешпонденцію, правопис і методіку перекладу. Курзы з русиньского языка в Меджілабірцях реалізують робітници Інштітуту русиньского языка і културы Пряшівской універзіты доц. ПгДр. Анна Плїшкова, ПгД., і ПгДр. Кветослава Копорова, ПгД.

Заміром проєкту уповномечого про народностны меншыны СР Л. Буковского є, жебы ефектівна і отворена верейна справа служыла каждому жытелёви без будь-якой языковой барьєры і жебы в будучности така форма освіты штатных урядників ся реалізовала і в іншых штатных резортах.

А. П. фоткы: А. З.