27. 5. 2021: Одкрыли памятну таблу Іванови Олбрахтови

25-го мая 2021-го року Клуб Томаша Ґаріка Масаріка в Ужгородї і Ужгородьске общество Словаків зорґанізовали в селї Поляна, Мукачівского раёну, святочне одкрытя памятной таблы чеському писателёви Іванови Олбрахтови.

Велика часть жывота Івана Олбрахта была повязана з Підкарпатьсков Русёв. Черьпав зо жывота підкарпатьскых Русинів, але і іншых народностей, котры там жыли, і у своїй творчости. Памятну таблу одкрыли на містній школї.

На святочній події были участны ґенералный конзул Чеськой републікы у Львові Павел Пешек, конзул Владимір Кадлец, депутат Закарпатьской областной рады і директор благодійного фонду ВіЗА Володимір Чубірко, голова Поляньской Зъєдиненой теріторіалной громады Іван Дрогобецькый, директорка поляньской ґімназії Вікторія Поповіч, скулптор Едуард Алексей, председа Клубу Томаша Ґаріка Масаріка і Ужгородьского общества Словаків Іван Латко, як і його заступник Іґор Пєщак.

На подію быв покликаный і голова Русиньского културолоґічного клубу Юрій Шиповіч.

Іван Олбрахт

Іван Олбрахт, властным меном Каміл Земан (рр. 1882 Семілы – 1952 Прага), быв чеськый писатель і публіціста. Хоць штудовав право в Берлінї, перешов на Філозофічну факулту до Прагы, котру пак не докінчів і став новинарём лівіцёвого напряму.

В роках 1931 аж 1936 быв часто на Підкарпатьскій Руси, котра про нёго стала невычерьпным жрідлом іншпірацій. Якраз вдяка ёго перебываням на Підкарпатю выникнув днесь вже класічный твор чеськой літературы 20-го столїтя Никола Шугай, разбойник (Nikola Šuhaj, loupežník, р. 1933). В добі выданя ся тот роман став єднов з найчітанїшых чеськых книжок, мав много перевыдань і перекладів до далшых языків. У 1993-ім роцї была Олбрахтови за тоту книжку посмертно удїлена Чеськов републіков Державна премія за словесне уменя. В повойновій комуністічній Чехословакії докінця тот роман быв у повинній літературї про штудентів. Твор быв вецераз і у філмовій подобі, быв зробленый і як театрална пєса, і як музикал.

В 1930-ых роках Олбрахт выдав іщі дві книжкы з репортажами – Земля без імена (Země beze jména, р. 1932) і Горы і сталітя (Hory a staletí, р. 1935), в котрых емотівно описує соціалны обставины в гірьскій части Підкарпатьской Руси.

Послїднёв книжков іншпірованов Підкарпатьсков Русьов є Ґолет в долині (Golet v údolí, р. 1937), котра захоплює жывот ортодоксных Жыдів. І з того роману быв у 1996-ім роцї в продукції Чеськой телевізії зробленый філм.

Марійка невірніця

Не мож забыти ани на твор Марійка нівірніця (Marijka nevěrnice), на основі котрого быв зробленый першый чехословацькый повнометражный експеріменталный філм, якый мав премєру в пражскім кінї Kotva в роцї 1934. Олбрахт робив і сценарь філму вєдно з Карлом Новым.

У філмі грали аматерьскы акторы, жытелї з Підкарпатьской Руси – Русины, Жыды, Нїмцї, чеськы урядници, котры бісїдовали векшынов по русиньскы. Главну роль у філмі собі заграла Анна Шклебеёва (родом із села Вышнїй Быстрый на Підкарпатю), епізодну роль турісты з фотоапаратом заграв і сам Іван Олбрахт.

Петро МЕДВІДЬ, ЛЕМ.фм, ґрафічна і языкова управа: ред. АРК в СР, жрідло фотоґрафій: FB/Іґор Пєщак.