27. 5. 2018: Права не суть рецепты

Не так давно быв выданый по анґліцькы написаный документ під назвов Україна по роцї 2019: В чім бы мали западны демокрації асістовати. Документ выдав пражскый тінк-танк Европскы вартости і авторков є Любов Цибульска, голова україньской аналітічной ґрупы Крізовый медіа-центер.

Документ, котрый має 22 сторінок, занимать ся різныма темами, од реінтеґрації Крыму і далшых окупованых областей аж по історічну память. З многыма дїлами мож быти согласным, з многыма абсолутно нїт. Правдиво вказує, же неонацістічны або неофашістічны силы в парламентї не сидять, не мають таку підпору, но на другім боцї ся офіціалны власти нияк шпеціално од тых сил не діштанцують. Спомяньме собі на різных екстремістів, котры докінця были схоснованы в боях НATO. Не спомяне уж тото, же і політічный мейстры прославлять войновых злочінцїв тіпу Бандера або Шухевіч.

Інтереснов є часть, котра має назву Розвиток сполочности на гражданьскім прінціпі намісто етнічного. Авторка правилно звертать увагу на то, же Україна – то не суть лем Українції а і іншы народности. Вказує і на то, же ці то было у 2004-ім роцї, або в роцї 2014, люди ся соєдинили на основі сполочных вартостей і ідеалів, а не на основі языка, віры або приналежности до даякой конкретной народности. Цибульска по взорї западных демокрацій пише о тім, же Україна бы мала будовати на обчаньскім прінціпі: вшыткы сьме жытелї Україны, маєме єднакы права і обовязкы і моя народность не може быти про мене проблем. Єдночасно признавать і то, же єднов з найвекшых хыб, котру Україна за час своёй незалежности зробила, было, же влада не сполупрацовала з народностныма меншынами, котры в державі має.

Одкрыто ся дочітаме, же найтіпічнішым прикладом суть крымскы Татары, о котрых інтеґрацію до сполочности новой українськой державы, в котрій ся нашли, быв мінімалный інтерес. Цибульска пише, же на Українї бы мав проходити безперерывный діалоґ і мало бы ся сполупрацовати, цітую, „з крымскыма Татарами, Мадярями, Жыдами, Русинами ітд.“ Аж до того моменту не є што крітіковати. Тото „лїпше“ прийде аж теперь.

Такый діалоґ бы подля Цибульской поміг хранити меншыновы комуніты перед „неприятельсков пропаґандов“, підпорёвав бы културну выміну і была бы то превенція перед неспокійностёв тых комуніт. Посмотьме, што є на першім місцї. Неприятельска пропаґанда. Значіть, комуніты, котры суть неспокійны, котры жадають свої права, то є вшытко робота неприятельской пропаґанды? Но, кедь є то на першім місцї, потім в очах Цибульской якбач гей. Но робить хыбу, кедь собі то думать. Знова раз хтось не знав перекрочіти україньскый аспект, і кедь може думав добрї.

Друге місце, котре не знам ці на плач або на сміх, то суть ріїіня того проблему. Подля юпгляду Цибульской бы собі, наприклад, Міністерство културы мало взяти тоту аґенду під себе і окрем конференцій бы мало робити філмы о меншынах або серію забавных телевізных проґрамів о кулінарьстві меншын.

То досправды пражскый тінк-танк выпустить документ, котрого рецептом на проблемы народностных меншын на Україні є вказованя рецептів із жыдівской кухні. В часі, коли ся ничіть меншынове школство вдяка приятому закону, коли ся радікално обмеджує хоснованя меншыновых языків вдяка приятому закону, коли ся в меншынах глядають внутрішні неприятелі державы?

Нїт, рішіня не найдеме в кухнї, будьяка бы то народностна меншына не была. Рїшіня мусить быти політічне – мусить ся мінити леґіслатіва, мусить ся то робити в парламентї, не в телевізії. Неспокійность меншын, о котрій Цибульска пише, не вырїшыме так, же тым людём запхаме рот з мадярьскым ґуляшом, котрый собі навариме в телевізнім серіалї. А кедь уж авторка документу пише о Русинах, чом не спомяне то, яка є реална сітуація, же Русины нелем же не были інтересом про Київ, але же они про Київ ани не єстувують, же доднесь не мають свої основны права?

Покля має в чімсь асістовати западна демокрація Українї, то насамперед у вопросах практікованя прав народностных меншын. Тоты дїла, тоту сітуацію треба ясно поменовати і встановити конкретны крокы, котрыма Україну треба обовязати. В іншім припадї бы інтеґрачна путь мала быти про Києв заперта.

Народностны права, то не суть рецепты од бабы, то не є ани пропаґанда неприятеля. Є то штось абсолутно природне про державу, котра ся хоче называти демократічнов і єдинов путёв у тім дїлї є дотримованя меджінародных договорів, приятя і практікованя односной леґіслатівы. Документ Цибульской є в тій области лем роблїня молгы. А може то пара, што іде з кайстролика, в котрім авторка робить зясь лем якусь україньску замішку.

Петро МЕДВІДЬ, Лем.фм

(Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Жрідло фотоґрафії: Wikipedia.)