26. 8. 2024: TАД буде у своїм. Посланцї ПСК схвалили одкуплїня будовы про русиньскый театер

В арендї быв театер понад 30 років.

В понедїлёк, 26-го авґуста 2024-го року, одбыло ся 15-те засїданя Заступительства Пряшівского самосправного краю (ПСК). Посланцї мали на проґрамі 35 пунктів засїданя, з чого єден дотуляв ся одкуплїня будовы про Театер Александра Духновіча (ТАД) в Пряшові.

Театер Александра Духновіча – єдиный професіоналный театер у світї, котрый грає в русиньскім языку, довгодобо быв із своёв Великов сценов лем в арендованых просторах. Посланцї ПСК днесь вырїшыли, же русиньскый театер буде ґаздовати на своїм.

Палац в рештітуціях здобыла Римокатолицька церьков

Театер Александра Духновіча має свою Велику сцену і далшы просторы в будові Пулского палаца із 1750-го року.

Од 1894-го року палац до справованя дістала Римокатолицька церьков, і в 1905-ім роцї там выникло общество Католицькый круг. Главно в меджівойновім періодї там грали аматерьскы театралны кружкы, што почас Словацького штату іщі наросло. Вдяка тому в будові выникла театрална сала.

По комуністічнім пучі із 1948-го року были зоштатнены і маєткы церьковны. По даякім часї, коли ся будова і перерабляла, там свою сцену нашов втогдышнїй Україньскый націоналный театер, днесь русиньскый Театер Александра Духновіча, якый быв основаный іщі у 1945-ім роцї.

По політічных змінах із 1989-го року, у 1990-ых роках, быв приятый рештітучный закон, в рамках котрого ся маїтелём будовы стала знова Римокатолицька церьков. Одвтогды Театер Александра Духновіча, ку котрому втогды іщі як балет і оперета належав Піддукляньскый умелецькый людовый субор, быв лем у арендї.

Наперек тому, іщі в 1990-ых роках міг хосновати театер цїлу будову. Пізнїше своє дїятельство обновив Католицькый круг, котрый забрав векшыну цїлого палаца, і театру зістала лем часть будовы з Великов сценов.

Театру у властнім маєтку зістали лем просторы, котры были добудованы або приспособлены аж пізнїше, по роцї 1948, і в котрых находить ся теперь Мала сцена і адміністрація ТАД. Якраз од минулого року в тій части театру подарило ся зреалізовати велику реконштрукцію, вдяка чому акторы і робітници театру дістали лїпшы условія про свою роботу. Но іщі все не были дома на своїй Великій сценї.

Намагы купити будову были і скорїше

Як одзвучало і на понедїльковім Заступистельстві ПСК, намагы о то, жебы купити будову были і за попереднёго веджіня краю, коли быв довгы рокы жупаном Петер Худік. Римокатолицька церьков втогды не мала інтерес о проданя обєкту.

Про ПСК, котрый є зряджовательом ТАД, не было выгодным платити аренду, а про театер то значіло все быти напруженым, ці підпише ся далшый контракт о арендованю на далшы рокы, або нїт.

Так само было неможливым робити векшы інвестіції до будовы, кедьже край ани театер не были маїтелями той нерухомости. Ку договору дішло аж в послїднїм часї, коли Римокатолицька церьков проявила інтерес о продай з тым, же не іде о цїлый обєкт Пулского палаца, але лем той части, де є Велика сцена театру і далшы ку тому належачі просторы.

Накуп за веце як два міліоны

На засїданя Заступительства ПСК в понедїлёк пришли і представителї ТАД. Участный быв директор Маріян Марко, умелецька шефка Людмила Лукачікова-Козменко, і актор Євґеній Либезнюк.

Як повіла при тім пунктї ведуча Оддїлїня маєтку і інвестіцій Лідія Будзінякова, церьков дала собі зробити фаховый посудок на 2 295 000 евр. Ішло о посудок за дану часть будовы і фундушы з тым повязаны.

Край собі дав зробити свій посудок, котрый оцїнив даны нерухомости на 2 066 000 евр, і з тов сумов наконець была согласна і Римокатолицька церьков. Будовы затля не суть оддїлены, будуть ся давати бремена в катастрї, покля ся тото дїло дорїшыть.

При голосованю было в салї участных 51 посланцїв ПСК, і вшыткы єдноголосно по куртій діскусії заголосовали за пункт, жебы край одкупив будову про Театер Александра Духновіча.

Заступительство схвалило здобытя нерухомого маєтку, ставбы і фундушів – цїлково 665 метрів квадратных. Продаваючім є Римокатолицька парохія святого Николая в Пряшові, частёв пропозіції є акцептованя бремен, котры там суть. Часть будовы Католицького кругу собі парохія зохаблять.

В діскусії звучала лем підпора

Перед тым, як дішло ку про театер успішному голосованю, проходила курта діскусія о данім пунктї.

Як перша приговорила ся Вєра Лещакова із клубу KDH, SaS, Za ľudí, котра є і в Комісії културы і народностных меншын Заступительства ПСК. Тота звернула увагу, же културнов комісіёв тота пропозіція перешла успішно аж двараз, і же намагы о куплїня будовы про театер были і за попереднєго веджіня краю.

Театер із барз довгов історіёв і вынятковым репертоаром собі подля Лещаковой залужыть мати властну будову. Так само припомянула, же на реконштрукцію будовы не будуть грошы, покля театер не буде маїтельом будовы, і попросила посланцїв о підпору.

В діскусії выступав і Михал Ільканин із клубу Spolu za región, котрый довгы рокы сам быв членом драматічного колектіву ТАД. Так само приговорив ся за схвалїня накупу, кедже „декады театер є в оклїщеных просторах, і то єдиный професіоналный русиньскый театер у світї.“ Зато вызвав при голосованю приступити ку тому одповідно.

Слово в діскусії взяла і Надежда Сиркова із клубу HLAS a nezávislí, котра была в минулости старостков села Вубля, Сниньского окресу. Екстаростка повіла, же уж як дїти радо ходили на театралны представлїня до Пряшова, іщі і в часах, коли театер быв україньскый.

Акцентовала, же театер ходить за своёв публіков і до реґіонів, до сел, і вірить, же до кінця рока бы ся міг зреалізовати накуп, бо театер потребує і реконштруцкію. Сиркова ся надїять, же на початку слїдуючого рока уж ся стрїтять при тім, жебы обговорити забезпечіня фінанцій на реконштрукцію і вызвала колеґів голосовати за.

Посланець Юрай Бохня з того самого клубу выступив із фактічнов позначков, в рамках чого пропоновав стрїтити ся з директором театру і зробити уж план реконштруцкії.

До діскусії залучів ся і Мартін Караш, знова з того самого клубу, председа Русиньской оброды на Словеньску, котрый акцентовав, же Русины творять велику часть жытелїв ПСК, і буде лем добре і хосенне, кедь театер буде годен розвивати ся в повній мірї у властній будові.

Староста села Чірч, Старолюбовняньского окресу, Михал Дїдик із клубу Spolu za región, почав свій выступ словами „Слава Ісусу Хрісту!“, по чім повів, же мусить перейти на словацькый язык. Як повів, даколи Русины в списованю жытелїв і ганьбили ся приголосити ку своїй народности, теперь є Русинів все веце. А і зато треба підпорити, жебы ТАД мав властну будову.

Послїднїм выступаячім быв Алфонз Кобіельскый, якый репрезентує клуб незалежных, і котрый повів, же Русины належать до містной културы і тїшыть ся, же театер буде мати властну будову.

По нїм наслїдовало голосованя, в рамках котрого было єдноголосно схвалене, же ПСК одкупить будову про русиньскый театер. ТАД так буде в близкім часї по декадах у своїм.

Петро МЕДВІДЬ, ЛЕМ.фм, языкова і ґрафічна управа: АРК в СР