25. 1. 2021: 230 років од народжіня церьковного і освітнёго діятеля Іоанна Чурґовіча
Іоанн Чурґовіч (Іоанн Чурґович, Csurgovics János) нар. у Новій Седліцї, у втогдышнїм Угорьскім кралёвстві, теперь на теріторії Словакії, умер 2. 10. 1862 в Ужгородї, у тогдышнїм Угорьскім кралёвстві, теперь на теріторії Україны. Быв священиком, педаґоґом, богословом, публіцістом, церьковным і освітнїм адміністратором на Підкарпатьскій Руси.
І. Чурґовіч учів ся в ґімназії в Ужгородї, штудовав філозофію в Будапештї і закінчів навчаня в Ужгородьскій ґрекокатольцькій богословскій семінарії. По навчаню на ґрекокатолицького священика (1817), короткый час быв учітелём ґімназії в Ужгородї, пізнїше быв одправленый до Відня на навчаня в Інштітутї св. Авґустіна („Фрінтанеумі‟) про здобытя высшого научного ступеня (доктор теолоґії, 1822). І. Чурґовіч быв найосвідченїшым чоловіком свого часу (вольно овладїв 9 чуджіх языків), быв наслїдником педаґоґічной сістемы вызначного швайцарьского педаґоґа Й. Песталоцція
В 1826 – 1857 роках быв диретором Ужгородьскоій ґімназії, каноніком єпіскопалной консісторії а од 1831 р. служыв вікарём капітула Мукачівской ґреркокатолицькой єпархії. Бывши на тій функції, снажыв ся обновити порядок в єпархії, розложеной в послїднїх роках під веджінём єпіскопа Алексія Повічая (пр. 1811 – 1831). І. Чурґовіч быв окремо заінтересованый у створїню всеохоплюючой сістемы початковой освіты про Русинів і Саловаків у Мукачовскій єпархії. Ёго актівность як вікаря і адміністратора выкликала неспокійность многых священиків і єпіскопа Василія Поповіча, якый зошмарив І. Чурґовіча з функції вікаря, але у 1839 р. призначів го директором Ужгородьской ґрекокатолицькой учітельской семінарії. Будучі у тій функції аж до 1861 р., І. Чуртґовіч выробив новы моралны і дісціплінарна кодексы. Він ся снажыв встанолёвати учітелями лем народно свідомых Русинів. Попередник народного будителям Александра Духновіча, І Чурґовіч мав снагу выдаваня „народной ґазеты‟ про Русинів і заложіня кірілічной друкарнї в Ужгородї, але то ся не стало.
Погляды І. Чурґовіча на різны аспекты теолоґії і історії были опублікованы у статях і проповідях, дакотры з них были посмертно опублікованы в новинках Євґенія Фенціка „Листокъ‟ і у зборнику, выданім Віктором Каміньскым: „Церковныє проповѣди Иоаннам Чурґовича‟ (1888). Тексты І. Чурґовіча писаны
церьковнославяньскым языком із значным впливом русиньскых і російскых лексічных елементів.
Література: Иоаннъ Мондокъ, „Память Іоанна Чурґовича‟, in Мьсяцословъ на ґодъ 1865 (Ужгород, 1864), с. 82-102; Василь Гомоннай, Антолоґія педагогічної думкь Закарпаття ХІХ-ХХ ст. (Ужгород, 1992), с. 42-44.
Михайло АЛМАШІЙ, Іван ПОП, здрой: „Енциклопедія історії та культури карпатських русинів‟ зоставителїв П. Р. Маґочія і І. Попа. Ужгород:
