24. 2. 2021: Автомат на пирогы
Наперек тому, же Русины на Словакії в остатнїх тридцятёх роках росли, а в остатнїх десятёх знали собі здобыти вдяка своїм ініціатівам і доста вызначный простор в словацькых медіах, часто ся стрїчаме з тым, же якраз медії о нас роблять образ сканзену, не жывого народа.
Не стало ся то раз, ани двараз, ани трираз. Є то властно правилом. О чім бісїда? Такой поясню конкретнїше.
Од 2012-го року, коли выникнув Округлый стіл Русинів Словеньска, приготовлюю як говорця той платформы пресовы справы скоро по каждім засїданю. Хоць все ку пресовій справі приложыме лоґо платформы, докінця часто сьме прикладали зникмы зо засїданя, кедь сьме заганяли справу до аґентур, они собі зробили все по свому. Што то значіть?
Приходило і приходить ку абсурдным сітуаціям, кедь інформуєме о важнім рїшіню, о важній позіції што до даякой леґіслатівы, котра ся має прияти, або о даякім нашім протестї, але головнов фотоґрафіёв при статї, главно єдной аґентуры, суть якысь дїти танцюючі на сценї фестівалу, а подля кроїв на дїтях мож ся додумати, же ани не русиньского фестівалу, але „русиньско-україньского“. Тото ся повторять все.
Не знам собі представити, жебы при пресовых справах, котры дають даякы словацькы обчаньскы, дайме тому і културны орґанізації, і в котрых крітікують наприклад леґіслатіву, не находили бы ся жадны іншы фотоґрафії, лем фолклорісты з валашками як „сімбол“ Словаків. Самособов, же бы то так не зробили, бо погляд на словацькый народ є поглядом на штось жыве, а мы, Русины, сьме сканзен.
Але не є то так лем в тім припадї. Кедь собі зробиме перегляд пресы з ключовым словом Русин, окрем пресовых справ од русиньскых орґанізацій, і пару історічных статей, векшынов найдеме статї лем о тім, што Русины їдять на Рождество, як не їдять почас Великого посту, і кілько кілоґрамів ковбасы зъїдять на Пасху. Просто приповідковый народ, котрый як кебы не жыв в сучасности, як кебы не рїшыв такы самы проблемы як маёріта, котрый як кебы жыв десь в минулости і облїкав ся до кроїв сперед сто років. Ку тому допасованы фотоґрафії.
Абсолутный верьх пришов минувшый тыждень, кедь єден із словацькых порталів перевзяв пресову справу о кампанї ку списованю. Тітулнов фотоґрафійов быв якыйсь хлоп в крою, котрый варив не знати што в горцї. Жебы то была сімболіка варїня той нашой кампанї? Не думам.
В 1990-ых і на зачатку 2000-іх років не мож было в Пряшові перегляднути хлопа, котрый мав втогды коло 60 років, мав довге сиве волося, хустку коло чола, дзвоновы ногавкы – такый старый гіпісак. Быв то уйко мого камарата, нажаль псіхічно хворый чоловік, котрый сам себе называв чорный прінц. Чорный прінц мав много повідань. Все, кедь нас стрїтив, єдно вытягнув.
Раз нам бісїдовав, же му Джордж Сорош приобіцяв міліон доларів, кедь му выробить автомат на пирогы. Чорный прінц автомат выдумав, але Сорош му не заплатив. Бо, як говорив прінц, він выдумав автомат з такым веркликом, котрый требало крутити, а Сорош хотїв автомат на ґомбічку. Так пришов ґеній о міліон доларів.
Чом тото споминам? Даколи чую, як кебы сьме мы, Русины, мали в медіах быти лем даякый автомат на пирогы, на співанкы, на танцёваня, як кебы сьме не были сучасный жывый народ. Роблять з нас сканзен, притім нашы актівности за остатнїх тридцять років, а то нелем на Словакії, суть потверджінём того, же мы не сьме релікт минулости, але же жыєме ту і теперь. Не граме, не вариме пирогы, не співаме на стиснутя ґомбічкы, ани на пооточіня верклика. Мы жыєме.
Тридцять років маєме намагу вертати ку корїням членів свого народа, вказати їм, де належать, вказати їм, же мы ту сьме, же сьме жывы. Но думам, же є найвысшый час разантно тото вказовати і маёрітї, а не зохабляти зо себе робити народописну експозіцію.
Петро МЕДВІДЬ, ЛЕМ.фм, языкова і ґравічна управа: ред. АРК в СР. Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Жрідло фотоґрафії: Wikipedia.
