23. 12. 2016: 90 років од народжіня Николая Гвозды

24-го децембра 2016 минать 90 років од нарожіня русиньского народного поета із Пряшівщіны – Николая Гвозды.

Народив ся Николай Гвозда 24-го децембра 1926-го року в селї Ладомирова, в днешнїм Свідницькім окресї. Походив із бідной родины рольників. Корїня мав селї Вышня Писана, де жыв і умер ёго дїдо Павел Гвозда. Там ся в роцї 1900 родив і ёго отець Ян Гвозда, котрый быв найстаршым із пятёх братів.

Отець Николая Гвозды ся оженив у 1920-ім роцї у Вышнїй Писаній. Его жена  Марія, роджена Рішкова, была зо села Ладомирова, но пішла жыти за мужом до Вышнёй Писаной. З мужом мали пятеро дїтей: Гелену, котра вмерла як вісеммісячна, Янка, котрого забив ґранат із II. світовой войны на полї в Ладомировій, од експлозії якого хотїв уратовати дїтей, але сам на то доплатив, Михала, котрый вмер як мальй хлопець, Николая і Василя, котры были двійнята, но Василь вмер як дварічный хлопець.

В роцї 1926 отець Николая Гвозды одышов за роботов до Арґентіны і ёго жена Марія ся вернула з Вышнёй Писаной жыти ку матери до Ладомировой, де провела цїлый свій далшый нелегкый жывот. Муж їй з Арґентіны спочатку помагав, посылав што міг, але по часї забыв на жену і на дїти в старім краю. Умер в Буєнос Аірес в роцї 1966.

Николай Гвозда не знав свого вітця, бо ся народив аж по ёго одходї до Арґентіны. Отець одышов два місяцї перед народжінё двійнят Николая і Василя. Николай выростав як напівсирота в барз тяжкых соціалных условіях. Жебы не вмерти, дословно з холоду і голоду, помагали братя своїй мамі при домашнїх роботах і роботах на полю.

«Мал єм терпкый жывот. Іщі-м до школы не ходил, а уж з чуджіма коровами єм ходил на поле, жебы-м даку корунку заробил,» споминав Николай на своє дїтинство.

Окрем того, же Николай Гвозда выростав з мамов, велё часу перебывав як дїтина в Православнім монастырю преподбного Йова Почаївского, котрый в тім часї быв у Ладомировій. Там, коло монахів, здобывав освіту, здобыв універзалны знаня, што му помогло в далшім жывотї.

По закінчіню повинной школской освіты зачала ся про Николая Гвозду складна путь жывота. Наперед быв робітником на будованю державной драгы і од 1942-го року ся учів за автомеханіка в Крайній Полянї. Осіннї фронтовы днї пережыв в евакуації в селї Фінтіцї коло Пряшова. По навернутю домів, так як вшыткых евакуантів, і Ладомирчанів чекали днї голоду, холоду і небеспекы од остатку воєньской муніції, котра зістала в цїлій околіцїі. Напрік вшыткому Николай Гвозда нашов в собі достаток силы і докінчів курз автомеханіка в Кошіцях і зробив собі леґітімацію на шоферованя. Пак слїдовала пятьмісячна воєньска служба, скорочена, бо Николай быв єдиным жывителём родины.

Од 1951-го року аж до своёй пензії робив шофера автобусу Чехословацького автобусового трансопрту (Československá autobusová doprava) у Свіднику. Ходив на різных автобусах в окресї Свідник і стрічав ся коло своёй роботы з множеством людей, спознавав їх судьбы, позоровав жывот і красы родного краю. Тото вшытко завдякы природному таланту Гвозда трансформовав до своїх стишків. Ку писаню го іншпіровав Александер Павловіч, котрого творы чітав уж од молодых років. Писав до професных новинок, котры выдавав Чехословацькый автобусовый транспорт під назвов Dopravák, но і кідьже то быв час, коли офіціално Русины в Чехословакії не были, ёго стихы были выдаваны і в україньскых новиньках „Нове життя‟.

За міцной підпоры літератів Івана Мациньского і Олены Рудловчак Николай Гвозда выдав штири окремы збіркы своёй поезії і три колектівны збіркы.

По зміні режіму Гвозда ясно быв на русиньскых народных позіціях. У 2002-ім роцї му Русиньска оброда на Словеньску выдала збірку поезії по русиньскы Квіткы з моёй загородкы, і у 2006-ім роцї выдав Світовый конґрес Русинів ёго збірку Сповідь Русина. Так само выходив у різных русиньскых літературных алманах і збірниках, ёго віршы друковали і Народны новинкы в рамках рубрікы Поздравліня Русинів, з котрой быв у 2010-ім роцї выданый під едіторством Анны Плїшковой збірник під назвов Русиньскы соловї.

Николай Гвозда умер 3-го септембра 2010-го року.

П. М.

У бідных Карпатoх

„У бідных Карпатoх,
ту єм сa народил,
мій дідо і нянько
тьж стадi походил.

Не были богаче,
были то бідняци,
але горды были,
же они Руснаци.

А і моя мамка,
котра ня родила,
же она Русначка
тыж сa не ганьбила.

До кeрсту ня несли
і кумів кликали,
до крижмы руснацьку
народность мі дали.

А і до метрикы
казали писати:
Руснак єсь сa родив,
Руснак померати!

Мене у кочіку
мати не возила,
але у колысци бідна
на плечу носила.

Народны співанкы
она мі співала
глубоко до серця
по єдну вкладала.

Оно то так было,
того сa не таю,
і теперь ня зовут
меном: – Николаю!‟