22. 7. 2021: Позитивный рапорт НІК о підтримуваню достоменности нацийональных і етнічных меншын

Найвысша Ізба Контролі (НІК) провірила, ци орґаны публичной адміністрациі правильні реализуют задачы тыкаючы підтримуваня культуровой і языковой достоменности нацийональных і етнічных меншын та ґруп хоснуючых реґіональный язык. В опубликуваным рапорті НІК не ствердила векшых порушынь, але вказала на пару обшыри до поправы, м.ін. в реґістрах тыкаючых меншын веденых Міністром Внутрішніх Справ і Адміністрациі та в Системі Освітовой Інформациі (СОІ).

В Польщы веце як 286 тис. осіб задеклярувало приналежніст до нацийональных і етнічных меншын. Найвеце іх представників находит ся в воєвідствах: опольскым, підляшскым, шлезскым і варміньско-мазурскым. Соспільніст хоснуюча кашебскій язык (веце як 108 тис. осіб) жыє головні на обшыри поморского воєвідства. То даны з посліднього повселюдного спису з 2011 рока, зато протягом послідніх 10 років могли ся змінити, што вкаже тогорічный спис.

Ґаранция захованя і розвитку свого

Конституция Польщы ґарантує польскым громадянам, якы належат до меншыны, свободу захованя і розвитку свого языка, обрядів, традиций і культуры, а тіж право творити своі інституциі культуры та брати участ в рішаню справ тыкаючых іх культуровой достоменности.

Обовязуюча од веце як 15 років устава о нацийональных і етнічных меншынах та о реґіональным языку реґулює в комплековый спосіб справы звязаны з захованьом і розвитком культуровой достоменности меншын. Окрислят тіж спосіб реализациі принципу рівного трактуваня та задачы і компетенциі орґанів публичной адміністрациі в тій обшыри. Переписы закону зобовязуют вшыткы орґаны публичных власти піднимати одповідні середкы, жебы підперати меншыны.

НІК провірила, ци орґаны публичной адміністрациі правильні реализуют задачы тыкаючы підтримуваня культуровой і языковой достоменности нацийональных і етнічных меншын та соспільности хоснуючых реґіональный язык. Контрольом обняты были діяня Міністерств: Внутрішніх Справ і Адміністрациі та Едукациі і Наукы, шестьох воєвідскых урядів, 12 урядів ґмін і 12 шкіл та 6 самоурядовых інституций культуры, в роках 2018-2020.

Найважнійшы рішыня контролі

На основі результатів контролі, Найвысша Ізба Контролі зробила м.ін. слідуючы внескы:
1) до Міністра Внутрішніх Справ і Адміністрациі, воєводів і выконавчых орґанів самоурядів:

• моніторувати проблемы і потребы меншын (особливі ромской), так само на рівни урядовой адміністрациі, як і на самоурядовым та опрацувати Міністром ВСіА систем моніторуваня, якій дозволит на комплексову анализу потреб в тій обшыри;

2) до Міністра Внутрішніх Справ і Адміністрациі:

• забезпечыти ефективне ведіня справ о впис до Реґістру Ґмін та дополнити даны вымаганы переписами права в Урядовым Реґістрі Ґмін і Реґістрі Ґмін;
• підняти діяня, котрых цілю є скоротити терміны опрацовуваня рапортів тыкаючых ситуациі нацийональных і етнічных меншын та реґіонального языка в Польщы;
• підняти діяня, жебы заохотити самоуряды опрацувати локальны проґрамы, што підперают ромску соспільніст;
• підняти діяня, жебы шыроко інформувати векшынову ґрупу о ефектах діянь в рамках Проґраму інтеґрациі;

3) до Міністра Едукациі і Наукы:

• забезпечыти ефективне ведіня діянь, жебы ретельно вызначыти квоты з огляду на незаконно отриману самоурядами част освітовой загальной субвенциі, в звязку з поданым більшым чыслом учеників, якы належат до меншыны, та передати тоты інформациі властивому міністрови до справ публичных фінансів;
• ввести в Систем Освітовой Інформациі функцийональніст блокуючу можливіст вводити неправильны даны тыкаючы школярів обнятых вчыньом языка меншыны та скоро піднимати діяня в примірі отриманя інформаций о порушынях;

4) до воєводів:

• роздумати, ци ввести процедуры координациі задач для меншын в воєвідстві;

5) до президентів, бургомайстір і війтів:

• ретельно верифікувати даны в СОІ, што тыкают учеників обнятых вчыньом языка нацийональной меншыны;

6) до директорів шкіл:

• обнимати вчыньом языка меншыны та выказувати в СОІ в одділінях для меншын лем учеників, котры належат до нацийональной меншыны на основі обовязуючых переписів;

7) до директорів самоурядовых інституций культуры:

• брати до увагы в культурній оферті інституций культуры задачы для меншын і активно здобывати середкы з зовнішніх джерел на підпераня такой діяльности.

НІК зазначат тіж, што важном квестийом є вести систематичны роботы через покликану в МЕіН робочу ґрупу до справ підручників і додатковых материялів до едукуваня учеників в обшыри необхідній до підтримуваня почутя нацийональной, етнічной і языковой достоменности, а тіж жебы як найскорше підняти діяня цілю розвязати проблем з опрацуваньом підручників для меншын.

Наталія МАЛЕЦКА-НОВАК, ЛЕМ.фм

(Публікуєме в оріґіналї – лемклівскім варіантї русиньского языка.)