2. 3. 2017: Конштітуція (устава) понад вшыткым
Дочекали сьме ся. Коштітуційный суд Україны публіковав своє рїшіня односно тзв. языкового закона, значіть Закона о основах державной языковой політікы. Чоловік не зіставать несподїваный, же суд вырїшыв так, як вырїшыв. Скорїше є несподїванём, чом так довго цїле дїло проходило, кідь резултат быв ясный.
Історія закона вертать нас до року 2012. Підписав го іщі презідент Януковіч. Проти закону, котрый підкреслюючі, же державным языком на Україні є україньскый язык, дав і права на хоснованя далшых меншыновых або реґіоналных языків, дало на Конштітуційный суд Україны поданя 57 посланцїв. „Револуція достойности“ принесла докінця таку достойность до києвского парламенту, же посланцї занимали ся як єдным із першых дїл голосованём за цїлкове зрушіня закона, што, лем так коло темы, так само было мотором ескалації конфлікту на выходї, і быв то ясный сіґнал, хто по Майданї тримать власть у своїх руках, і як ся буде держава далше справовати односно меншын. Єден із остатнїх законів, котрый дотулять ся освіты, є того лем потверджінём. Уставный суд рїшыв пропозцію посланцїв од 2016-го року, і по роцї і пів є в дїлї закона вымалёвано на синё-жовто.
Як єм вже спомянув, рїшіня суду не є дачім, што мало бы быти несподіванём. Такый резултат єм чекав, одколи лем суд зачав дїлом занимати ся, о чім єм вже єден коментарь в тім часї написав. І вырїшіня є таке, жебы нихто не годен быв штось повісти. Властно вшытко суть процедуралны причіны – закон быв даный до проґраму засїданя без повной назвы, в другім чітаню ся не обговорив, посланцї коло голосованя не были на своїх місцях ітд. Просто – была порушена процедура і тым є закон неуставный. Но, то вопрос на уставных правників, але резултат нич не бісїдує о тім, ці обсяг закона як такого є або не є в згодї з уставов. Є зрозуміле, же Українї тота еквілібрістіка пасує, бо нихто не годен теперь ани словко выповісти, же рїшіня є проти меншын. Іде лем о процедуру. І як уж повів голова Верьховной рады Україны Андрій Парубій, посланцї можуть прияти теперь новый закон. Тїшме ся, якый він же лем буде.
Омного веце гумору обсяговало поданя посланцїв на Уставный суд Україны. Окрем процедуралных проблемів, посланцї обертали увагу і на то, же дакотры статї языкового закона не суть в згодї з найвысшым законом Україны. Наприклад статя 7. І якраз статя 7 того закона, в пунктї 2 одкликує ся на контекст Европской харты реґіоналных або меншыновых языків. Далшы пункты той статї властно лем аплікують споминану харту, котру підписала і Україна і є нёв своїм підписом обовязана в дїлї запроваджіня до практікы.
Конштітуція є основный закон, котрый штось в державі встановлює, запроваджать, штось ґарантує. Детайлы ся рїшають далшыма законами, котры односну проблематіку перемінять „на дрібны“, а главно рефлектують наприклад меджінародны договоры, котры має держава підписаны. Выходить нам з того, же будь суть підписаны під поданём на суд тоталны леґіслатівны аматеры, котры собі думають, же конштітуція є над вшытко, вшытко є в ній, і докінця не дасть ся доповнёвати законами, припадно і мінити, кідь то выжадує меджінародный договор, або языковый закон досправды не є в згодї з конштітуціёв, але потім конштітуція не є в згодї з меджінародным обовязком, і то є пак добрый ґол про Запад, котрый то ани не спостерігав, ани то не рїшыть, а уж-уж чекать, коли лем бы міг одкрыти дверї і привітати братів в просторї демокрації, людьскых і меншыновых прав. А властно і в тім припадї знова пасує тото перше, же конштітуція є над вшытко. І єдно, і друге – то єден чорт.
Закон, хоць мав у списку языків, котры бы ся могли хосновати, і язык русиньскый, бы реално сітуацію Русинів натеперь не вырїшыв. Зістали бы неузнаны і в такій сітуації тяжко собі представити, жебы якось розвивало ся школство, язык на урядах. Кідь про нич інше, уж лем з причіны страху людей. Но і так ня мерзить єдно дїло – довгодобый аспект того закона.
Похованя того закона погребило і шансу на повторїня „словацького парадоксу,“ кідь то так можу назвати, на Укаїнї. На Словакії голосить ся ку Русинам понад 33 тісяч людей, но материньскый язык записало собі понад 55 тісяч. Закон, котрый є днесь минулостёв, обсяговав пункт, же має быти вытворена можливость коло списованя населїня, жебы ку тым языкам, котры суть в списку того закона як меншыновы або реґіолналны, значіть можуть ся хосновати, могли ся люди голосити як ку материньскому. Русины може до далшого списованя не будуть узнаны, но „словацькый парадокс“ на Українї бы ся повторив втогды, кібы хоць і при нуловій кількости Русинів написало собі 100, 200, 600 тісяч людей русиньскый материньскый язык. Потім вже тяжко было бы быти Києву тихо.
Значіть, вернийме ся на зачаток. Досправды єдине, што нашов конштітучный суд, была хыба процедуры? Но нич, тадь конштітуція понад вшытко!
Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радіа lem.fm. Жрідло фотоґрафії: pixabay.com.
П. МЕДВІДЬ
