19. 6. 2017: День Русинів у великім штілї

В Пряшові і в Кошіцях в днях 10-го аж 12-го юнія 2017-го року проходили цїлонародны святкованя Дня Русинів Словакії, котры вєдно зорґанізовали русиньскы орґанізації і інштітуції під ґесціов найстаршой і наймасовішой пореволучной орґанізації – Русиньской оброды на Словеньску.

На окремых подіях святкованя брали участь Русины з різных реґіонів Словакії, як і Русины зо заграніча, і далшы гостї, включно представителїв амбасад Російской федерації на Словакії, Споєных штатів Америкы на Словакії, і так само представителїв Матіцї словацькой.

 

Частёв святкованя і 10-та річніця СНМ – Музею русиньской културы

Святкованя зачали Святочнов академіов із нагоды 10-ой річніцї заснованя СНМ – Музею русиньской културы в Пряшові. В просторах музею ся зышли запрошены гостїі, як і шырока публіка. Святкованя офіціално одкрыли словацька і русиньска гімны, і так само Інж. Мартін Караш, председа Русиньской оброды на Словеньску своїм приговором. Тот у своїм выступі спомянув, чом якраз 12-ый юній быв выбратый за День Русинів Словакії, припомянув, же в роцї 1928 проходили Днї руськой (русиньской) културы в Пряшові. Так само підкреслив, же цілём святкованя є припомянути цїлій Словакії, же Русины ту жыють, і же стояли по боцї Словаків у бою о словацьку державность. Повів і то, же днесь в історії при навчаню школярїв тот факт замовчує ся, і так є барз потрібне собі то припоминати іншакыма формами. По ёго словах зазвучала гімнічна пісня „Народ мій русиньскый“, котру заспівав дует Червена ружа із Підкарпатя.

Десять років функціонованя СНМ – Музею русиньской културы оцїнила у своїм приговорї директорка Др. Ольґа Ґлосікова, к. н. Споминала при тім бой о выникнутя музею, на першы місце музею в недостойных канцеларьскых просторах і так само намагы о здобытя новых (сучасных) просторів. Не хыбовали ани слова вдякы вшыткым, котры помагали коло выникнутю музею і коло ёго першых кроків. Говорила і о тім, же найближшов пріорітов музею є ёго комплексна реконштрукція, о котру вже дакілько років намагають ся.

По їй выступі і културній части проґраму пришли на ряд ґратуланты. Дяковну ґрамоту за довгорічну споіупрацу, за здобываня, наукове і опдборне спрацоваваня і сприступнёваня музейных збірок, котры документюють розвиток матеріалной і духновной културы Русинів на Словакії і у світї, удїлила музею Русиньска оброда на Словеньску руками свого председы. Далшым ґратулантом быв Микола Бобинець, член Світовой рады Русинів за Україну, пізнїше бывшый председа а днесь честный председа Світового конґресу Русинів проф. Др. Павел Роберт Маґочій з Канады. Представителї Матіцї словацькой Др. Ладіслав Матиско і Мґр. Славка Юркова вінчовали Музею русиньской културы в менї матічарів. Завершалну точку за першым проґрамом цїлонародного святкованя дав куртый културный проґрам, в котрім одпрезентовали ся гостї з Україны, русиньскый пистель Миколай Коневал з властнов творчостёв і співацьке тріо ґрупы Кечера з Якубян.

По короткім освіжіню продовжовав проґрам святковань презентаціов актівностей русиньскых орґанізацій і інштітуцій. В рамках нёго презентовали свою штоденну роботу поступно Інж. Петро Штефаняк, ПгД., за інтернетове радіо русин ФМ, Інж. Петро Ярінчік за орґанізацію молоды. Русины, Др. Люба Кралёва представила ОЗ Колысочка – Kolíska і наконець презентовав резултаты роботы Русиньской оброды на Словеньску председа орґанізації Інж. Мартін Караш. Частёв другого проґраму было і офіціалне воведжіня до жывота послїднёй публікації русиньского писателя Миколая Ксеняка.

 

Продовжованя в Театрї Александра Духновіча

Пак проґрамы цїлонародных святковань перенесли ся до Театру Александра Духновіча в Пряшові, де з нагоды 200-го юбілею народжіня Адолфа Добряньского одбыла ся бісїда на тоту тему. Гостём бісїды быв ЮДр. Маріян Ґешпер, підпредседа Матіцї словацькой, котрый представив особность і дїло Адолфа Добряньского з погляду Словаків. Далшым гостём быв ґрекокатолицькый священик із Общества св. Йоана Креститаля отець Іван Барна. Тот бісїдовав о Добряньскім в тім смыслї, же го підкреслив як вченого і вызначного русиньского будителя, котрый свої особны выгоды вымінив за бой з верьхностёєв, за свободу русиньского народа. Остатнїм в діскузії быв отець Петро Савчак, православный священик, котрый окрем іншого припомянув Добряньского панславістічны позіції.

Суботній проґрам закінчіла театрална пєса Адолф Івановіч Добряньскый – Зоря на небі, над головов штранґ. Акторы Театру Александра Духновіча приближыли участным бой Добряньского за русиньскый народ і за свої выконаня в пєсї зожали величезный аплавз публікы.

 

Русиньскый народ – народ восточного обряду

Недїльный проґрам зачав участёв Русинів на недїьных літурґіях в селах і містах, де жыють. Мало то сімболізовати тїсне перевязаня Русинів із їх віроісповіданём і з восточным обрядом.

Пополудне вже слїдовала цїлонародна стрїча коло памятника русиньского будителя Александра Духновіча, де ся стрїтили Русины од Снины, Міджілаборець, Вранова над Топлёв, Бардеёва, Пряшова, Старой Любовнї і далшых реґіонів. По куртім приговорї председы Містной орґанізації Русиньской оброды на Словеньску в Пряшові – Петра Медвідя, заспіваню русиньскых гімн „Я Русин был...‟  і „Подкарпатьскыї Русины‟ і куртім културнім проґрамі участны святочным походом перешли через місто ку Руському дому, жебы чествовати і тых, котры пожертвовали свої грошы на тот цїль, жебы мати наш властный народный дом. Там так само участны заспівали русиньску гімну з надіов, же тота будова раз буде знова одкрыта про Русинів. Од Руського дому ся вже ішло до Театру Йонаша Заборьского, де о пятій зачінав ґалаконцерт присвяченый Дню Русинів Словакії.

В богатім ґалапроґрамі ся поступно представили школярї вечерных школ русиньского языка ОЗ Колысочка – Kolíska, пізнїше фолклорны ґрупы Кечера з Якубян і Барвінок з Камюнкы. До остатнёго місця заповнена Велика сцена Театру Йонаша Заборьского аплавдовала і далшым выступаючім – співакам выступаючім під назвов Лабірьскы бетяре і так само Народній музіцї Камяна з Міджілаборець. Перед перервов публіцї представив ся і фолклорный ансамбель Хемлон з Гуменного. По 15-минутовій перерві ся публіцї представили іщі три знамы співачкы русиньскых народных співанок – Анна Сервіцька з Народнов музиков Дрібна з Пряшова, кыйовска родачка Анна Порачова і Маріяна Железна з Хмелёвой. Завершінём цїлого ґалапроґраму были фраґменты репрезентачного проґраму русиньского професіоналного ПУЛС-у з Пряшова.

 

Свято русиньского слова

Понедїльняйшый проґрам святковань зачав рано о девятій годинї цїлословацькым конкурзом в декламації русиньской поезії, прозы, властной творчости, малых сценічных форм і народного росповіданя Духновічів Пряшів 2017. Вже 18-ый річник того конкурзу традічно проходив в просторах Театру Александра Духновіча і брало на нім участь 80 змагаючіх ся з різных реґіонів Словакії. Лавреатков конкурзу наконець стала ся Ема Фрыліхова з Основной школы з матерьсков школов в Камюнцї.

Прекраснов точков за цїлонародным святкованём Дня Русинів Словакії быв публічный запис радіовых проґрамів у рамках русиньского высыланя в Словацькім розгласї. Малый День одкрытых дверей одбыв ся в ареалї Словацького розгласу на Мойзесовій уліцї в Кошыцях. Поступно ся у великім концертнім штудію Словацького розгласу в Кошыцях представили русиньскы співаци, музиканты, представителї окремых русиньскых орґанізацій, інштітуцій і самосправ.

Проґрам быв поскладаный із розговорів на тему навчаня русиньского языка на Пряшівскій універзіті, як і посередництвом вечурных школ. Пізніше говорило ся о Русинах в окресі Бардейов і о дотримованю русиньскых звыків і традіцій. Темов розговорів быв і Духновічів Пряшів 2017 і цілонародны свята Дня Русинів Словакії.

Як гостї поступно коло мікрофону вычеряли ся Валерій Падяк і Зденка Цітрякова з Інштітуту русиньского языка і културы Пряшівской універзіты, пізнїше Люба Кралёва і Марцела Рунянінова з Вечерных школ русиньского языка ОЗ Колысочка – Kolíska. Далшыма гостями были членове Русиньской оброды на Словеньску – староста села Біловежа Петро Мікула, етноґраф Іван Чіжмарь і председа орґанізації Мартін Караш.

Музичныма гостями были Анна Сервіцька з Народнов музиков Дрібна, Марек Мохнач, соліста ПУЛС-у, за супроводу Іґора Креты, співацька ґрупа із фолклорного ансамблю Кечера з Якубян, мужска співацька ґрупа Шамбрінцї зо Шамброна, фолклорна ґрупа Біловежанка з Біловежы і так само Маріянна Железна з Хмелёвой. Довєдна заспіване „Жывите людіє на благо світа, вшыткым Русинам многая літа‟ – то было сімболічне завершіня за цїлонародным святкованём в Пряшові і в Кошіцях, котре значно зарезоновало і на соціалных сітях і в медіях.

 

Публічна вдяка

Русиньска оброда на Словеньску высловлює публічну вдяку вшыткым інштітуціям, орґанізаціям, колектівам, окремым особам і актівістам, котры будьякым способом взяли участь на орґанізації окремых подій цїлонародных святковань Дня Русинів Словакії. Маєме надію, же і в будучности сполочныма силами зорґанізуєме подобны цїлонародны свята, жебы сьме окрем іншого підняли самодовіру жытелїв Словакії русиньской народности, і жебы сьме пробудили в народї русиньского духа. Многая і благая лїта, дорогы Русины, вам вінчуєме на цїлу Словакію і до цїлого світа!

Мартін КАРАШ