17. 3. 2021: 140 років од народжіня історіка і културного діятеля – Іринея Контратовіча

Іриней Контратовіч (Ириней Кондратовичъ, Irén Kontratovics, псевдонім Ревизор)  нар. 18. 3. 1881 в Ужгородї, у втогдышнїм Угорьскім кралёвстві, теперь на теріторії Україны, умер 19. 5. 1957 в Ужгородї (СССР), теперь на Українї. Быв священиком, історіком, културным діятелём і владным порадцём на Підкарпатьскій Руси.

І. Контратовіч учів ся у ґімназії і богословскій семінарії в Ужгородї, в 1904 р. быв высвяченый на священика. Почас короткого часу занимав фукцію касіра у выдавательстві „Уніо‟, потім дістав призначіня до парохій сел Колоніця (1905 – 1922) і Хоньковцї (1922 – 1941) в западній части Мукачовской ґрекокатолицькой ґрекокатолицькой єпархії (теперь Словакія) і до Сторожніцї (Йовра) (1941 – 19419). Быв тыж членом єпархіалной консісторії (1928) і архідіяконом (1942).

Окрем повинностей священика, І. Контратовіч інтересовав ся науков і написав дакілько робот з русиньской історії на темы, споєны із середнёвічным князём Корятовічом, Мукачовскым монастырём св. Миколая (1923), Обществом св. Василія Великого (1927), раннїм розвитком міста Ужгород  1927) і ролёв єпіскопів Ольшавскых у закріплїню церьковной унії і незалежности Мукачовской ґрекокатолицькой єпархії. Але найзнамішов роботов науковцяю є популарный учебник „Исторія Подкарпатскоѣ Руси для народа‟ (1924), котрый за ёго жывота перевыдавав ся двараз (1925, 1930) і быв третїй раз перевыданый у 1991 р.

І. Контратовіч легко ся приспособлёвав каждому режіму, якый пановав на Підкарпатьскій Руси. У своїй популарній історії вітав і выхвалёвав зачаток чехословацькой влады у 1919 р., на то прияв функцію віцепрезідента (1941 – 1944) Підкарпатьского общества наук а то порадцю міністерства освіты в Угорьску (1942), підтримуючій навернутя Підкарпатьской Руси Угорьску і угорьскый державный патріотізм. Потім, по 1945 р. він сполупртацовав із совєтьскым комуністічным режімом. Як послїднїй адміністратор Мукачовской ґрекокартолицькой єпархії, брав участь в ліквідації ґрекокатолицькой церькви на Підкарпатьскій Руси в 1949 р.„Навернувши ся‟ до православной віры, быв оцїненый функціёв адміністратора Мукачовской православной єпарыхії. Але занедовго быв зошмареный з той функції совєтьскама властями і дале не одогравав нияку роль ани в реліґійнім, ани в културнім жывотї.

Павел Роберт МАҐОЧІЙ, Іван ПОП, здрой: „Енциклопедія історії та культури карпатських русинів‟ зоставителїв П. Р. Маґочія і І. Попа. Ужгород: „Видавництво В. Падяка‟, 2010, с. 359-360, переклад з україньского языка і звыразнїня писма: А. З.