17. 1. 2020: 130 років од народжіня і 60 років од смерти Івана Русенка

Iван Русенко нар. 19. 1. 1890 у Красній у втогдышнїй Австрійскій Галичі, теперь теріторія Польска, умер 10. 1. 1960 у Королівцї у втогдышнїм СССР, теперь на теріторії Україны. Він быв учітелём, писателём, карікатурістом і културным діятелём русиньской орьєнтації на Лемковинї і на Українї.

По закінчіню ґімназії в м. Новый Сонч І. Русенко зачав дописовати до новинок „Лемко“ (1911 – 1913). Він служыв у австро-угорьскій армадї почас Першой світовой войны, потім почас двох десятьроч (1924 – 1945) быв учітелём початковой школы села Лютча. В тім часї він піше мандровав по цїлій Лемковинї, орґанізуючі театралны выступлїня, про якы писав короткы пєсы, наприклад: „Вертеп в Карпатах“ (1935), записовав народны співанкы і писав властны віршы. Зато дістав од Лемкім названя „Учітель“. У меджівоєннім часї І. Русенко быв тыж актівным членом Лемко-Союзу, а по войнї – „Лемківської сторінки“ польской україноязычных новинок „Наше слово“. Він быв проти повоєнного переселїня Лемків до совєтьской Україны, але про переслїдованя польскыма терорістічныма ґрупами тыж еміґровав на выход, до Тернопільской области Україны (1945).

Творы І. Русенка писаны лем лемко-русиньскым языком і ёго поезія окремо проникливо одзеркалёвала дух терпіня Лемків перед тварёв неблагых условій, змінити якы они не мали силу. Судьбу Лемків, переселеных на Україну, найкрасше одзеркалює вірш поета: „Моя отчызна – Лемковина: зараз за Саном, як за плотом / Лиш мя не пустять без пашпорту, бо ник мі визов не напише / Загородили вшыткі стежкы колючім, густым дротом“. У 200 р. в с. Королївка (Тернопільска области) містны лемківскы орґанізації одткрыли музей І. Русенка.

Література: М. В. Дзінзё, „Вспомины о И. Ю Русенку“, in Карпаторусский календарь Лемко-Союза на год 1965 (Юнкерс, штат Ню Йорк, 1965), с. 99-107; Олена Дуць-Файфер, „Іван Русенко, 1890 – 1960“, in Лемківскій календар 2000 (Криніца – Леґніца, 2000), с. 94-100.

Боґдан ГОРБАЛЬ, здрой: „Енциклопедія історії та культури карпатських русинів‟ зоставителїв П. Р. Маґочія і І. Попа, (Ужгород: „Видавництво В. Падяка‟, 2010, на с. 649), переклад iз україньского языка: А. З.