15. 9. 2023: Вмер вызначный русиньскый ученый, історік Іван Поп
Іван Поп жыв довгы рокы в Чеській републіцї.
Як інформують підкарпатьскы русиньскы орґанізації, в четверь, 14-го септембра 2023-го року, в Хебі, в Чеській републіцї, добило сердце вызначного русиньского ученого, професора Івана Попа. Вмер у віцї 86 років.
Русиньскый історік, богеміста, русиніста, културолоґ і політілоґ своёв роботов помагав укрїпляти самобытность русиньского народа.
Переслїдованый быв почас совєтьского режіму, а скламаный быв і зо сітуації по розпадї совітьской імперії. Зато од 1994-го року жыв і робив у Чеській републіцї, мож повісти в екзілї.
Із штудій го вышмарили
Народив ся Іван Поп 26-го мая 1938-го року в Старобічові на Підкарпатьскій Руси. Штудовав на Історічній факултї Ужгородьской державной універзіты. В повязаню із выконштруованым процесом быв у 1960-ім роцї вышмареный з універзіты, означеный за „несполягливого“ і посланый на „перевыхову“ ку робочій класї.
Доштудовав і дїяв у Москві. Од 1967-го року быв науковым робітником Інштітуту славістікы і балканістікы Академії наук СССР.
В періодї такзваной ґласности і демократізації у втогдышнїм Совєтьскім союзї быв выбратый за шефредактора славістічного журналу Славяноведение, у тій функції быв у роках 1989 аж 1992.
Надїяв ся на навернутя Підкарпатьской Руси
По розпадї союзу надїяв ся, же розпаде ся і ялтьска сістема, котрой жертвов стала Підкарпатьска Русь. Надїяв ся на навернутя родного краю до середнёй Европы, на зрушіня статей Чехословацько-совєтьского договору із 1945-го року.
Но наслїдовав неінтерес о тоту проблему як з боку політічной репрезентації Росії, так з боку Чехословакії, но і соєдиненой Европы.
У 1992-ім роцї професор Іван Поп вернув на універзіту до Ужгорода, де быв выменованый за директора Інштітуту карпатолоґії, і вєдно з далшыма зачав намагати ся о узнаня самобытности Русинів, і о автономію Підкарпатьской Руси.
Тото стрїтило ся із твердым централізмом і унітарізмом Україны, як і з ідеолоґіёв україньского націоналізму. І так быв у 1994-ім роцї примушеный із своёв родинов одыйти, переселив ся до Хебу, де жыв до смерти.
Професор Іван Поп є автором книжок о чехословацькій діпломації 1930-ых і 1940-ых років, о історії чеського художницьтва, є сполуавтором Короткой історії Чехсоловакії, книжок о памятках на Підкарпатьскій Руси. Выдав Енціклопедію Підкарпатьской Руси (писана по російскы), вєдно із професором Павлом Робертом Маґочійом є сполуавтором Енціклопедії історії і културы карпатьскых Русинів (вышла по анґліцькы і по україньслы).
По чеськы му вышли книжкы Підкарптьска Русь, Історія Підкарпатьской Руси в датах, Підкарпатьска Русь – історія їй особностей, наукы і културы. На Словакії была выдана ёго книжка Мала історія Русинів, котра недавно вышла і в перекладї на войводиньску варіанту русиньского языка.
Як автор сценаря брав участь на выробі документарных філмів із продукції Здружіня інтеліґенції Русинів Словеньска – Душы Карпат, В хападлах великодержав і Підкарпатьска малярьска школа.
Русиньска особность рока
Іван Поп быв выголошеный за Русиньску особность року 2018, і став за порядком шестов особностёв, котра была удостоєна тым тітулом.
Тот тітул быв удїленый Здружінём інтеліґенції Русинів Словеньска і святочно перевзяв з тым повязану скулптуру Медовой бабы, ёго племяник – Димитрій Поп молодшый у Пряшові, у фебруарї 2019-го року.
О тім, же особностёв рока буде Іван Поп, вырїшыла втогды комісія, котра была в складї Александер Дулеба, Владимір Лихварь, Михал Штенё і Ян Липиньскый. Комісія рїшыла оцїнити русиньского професора за єго цїложывотный і тырвалый вклад до розвитку історёоґрафії Русинів.
Русины на цїлім світї смертёв професора Івана Попа стратили великого інтелектуала, вызначного історіка, но ёго дїло ту лишыло ся і про далшы ґенерації Русинів. Вічная память!
Петро МЕДВІДЬ, ЛЕМ.фм, языкова і ґрафічна управа: АРК в СР
