14. 11. 2022: 290 років од народжіня Андрія Бачіньского, єпіскопа і просвітителя

Марія Терезія повірила го реалізаціёв школьской реформы.

Минуло точно 290 років од часу, коли народив ся вызначный церьковный єрарха і педаґоґ, просвітитель русиньского народа – Андрій Бачіньскый. Як мукачовскый єпіскоп переніс центер єпархії до Ужгорода.

Народив ся Андрій Бачіньскый 14-го новембара 1732-го року в Бенятинї, втогды Угорьске кралёвство, днесь теріторія Словакії, в Собранецькім окресї. Закончів ґімназію в Ужгород, пак штудовав філозофію і теолоґію на Тырнавскій адалбертіньскій колеґії, де у 1758-ім роцї здобыв тітул доктора теолоґії.

Освіта здобыта в періодї просвітницького абсолутізму му забезпечіла енціклопедічный уровень знань і інтересів у світьскых дісціпілінах.

У 1756-ім роцї быв рукоположеный на ґрекокатолицького священика. Служыв на парохіях в Гайдудорозї і Мукачові аж до 1773-го року, коли быв призначеный Папом римскым Кліментом XIV. єпіскопом Мукачовской ґрекокатолицькой єпархії. Тото призначіня потвердила і імператорка Марія Терезія.

На посадї мукачовского єпархы быв скороп штири десяткы років. Почас тых років проявив ся як просвітитель і орґанізатор школства, котре было підпорядковане ёго єпархії.

Під ёго веджінём центер єпархії быв перенесеный з Мукачова до Ужгороду. Бачіньскый засновав і Ужгородьску богословску семінарію у 1778-ім роцї.

В роцї 1777 Марія Терезія выголосила школьску реформу про Австро-Угорьску імперію з назвов Ratio Educationis. Єпіскоп Бачіньскый быв повіреный реалізаційов той реформы на Підкарпатю. Підтримовав основаня учітельской семінарії в Ужгородї, котрой задачов было ускорено выховлёвати учітелів. Вдяка Бачіньскому было навчаня в ужгородьскых школах реалізоване в роднім – русиньскім языку. Русиньскый язык за владыкы Бачіньского став так само языком єпіскопской канцеларії.

Бачіньскый окрем іншого помагав і основати ґрекокатолицьку семінарію Барбареум у Відню, де семінарісты з Підкарпатя, Пряшівщіны і Галичіны могли продовжовати в штудіях на высшій уровни.

Єпіскоп Андрій Бачіньскый выдав Біблію переложену до церьковнославяньского языка, основав і єпіскопскый архів а бібліотеку, створив круг просвітителїв, котры зоставлёвали учебникы про новооснованы школы, занимали ся історіёв русиньской церькви.

З ёго ініціатівы были написаны історічны роботы о Пікарпатю Іоанна Пастелія і Іоаннікія Базиловічa.

І сам єпіскоп быв літературно плодный, написав многы пастырьскы писма і обіжникы, котры стали вызначныма літературныма памятками карпаторусиньского літературного языка 18-го столїтя. Много ёго писем было публікованых і проаналізованых в зборниках під редакціёв Андрія Шлепецькго, Іштвана Удварі і Ігоря Задоржного.

Бачіньскый мав і соціалне співчутя із своїма віруючіма. Стараючі ся о соціалны условії своёй паствы, єпіскоп Бачіньскый часто поставив ся на бік селян в конфліктах із шлятов. Вмер владыка Андрій 19-го децембра 1809-го року в Ужгородї.

Mґр. Петро МЕДВІДЬ, ЛЕМ.фм