11. 12. 2019: Почекайте, покля вас не буде

Хоць Русины на Пряшівщінї зачали перекладати Святе Писмо вже в половинї 80-ых років 20-го столїтя, днесь ся можуть тїшыти лем з офіціално схваленых штирёх євангелій, покля Русины у Войводинї годны чітати цїлу Біблію на своїм материньскім языку. І то з тлумачінями почали аж у 2003-ім роцї.

Причіны довгого процесу пряшівскых тлумачінь, кедь їх так мож назвати, суть різны. Не мож не спомянути то, же у 1980-ых роках іщі ани не быв кодіфікованый русиньскый літературный язык, а окрем іншого офіціално ани не было Русинів. Вшыткы тоты факты, значіть неіснованя Русинів в комуністічных державах, абсенція языковой нормы, мали самособов вплив на то, коли і як зачали ся появлёвати першы переклады, на котры ся жадали схвалїня офіціалных церьковных властей. Но од 1989-го року, значіть од кінця комуністічного режіму і зачатку нового возродного руху Русинів, припадно од 1995-го року, коли быв кодіфікованый язык і так перешло много часу, жебы днесь могли сьме конштатовати, же маєме офіціално выданы лем тексты штирёх євангелістів.

Самособов, треба спомянути, же окрем тых текстів были ad experimentum схвалены до хоснованя і Апостолы на недїлї і свята, а пак суть ту далшы літурґічны тексты як, наприклад, Вечурня, Погріб, Парастас, Літурґія оперед посвяченых дарів, молебены ці перша часть Малого требника, котры мають церьковне схвалїня і можуть ся офіціално хосновати в ґрекокатолицькых храмах по русиньскы. Но і так рокы не пустять, і зіставать вопрос: Досправды ся могло стигнути лем так мало?

Нїт, могло ся стигнути омного веце. Но Русины не мають аж таку проблему зробити переклады, як мають проблему дістати схвалїня на офіціалне выданя і хоснованя тых перекладів. Припомяньме лем два факты. Друга часть Малого требника є готова од 2013-го року і лежыть, чекаючі на схвалїня, у Пряшові. Апостоларь є так само комплетно готовый і тот єднако чекать на своє схвалїня од року 2018. З літурґічныма тлумачінями, котры вже офіціално вышли, то было подобне.

Пряшівска архієпархія, перед тым єпархія, ани за минулого веджіня не была двараз надхнена русиньскыма тлумачінями, но омного тяжшу позіцію має русиньскый літурґічный язык за веджіня сучасного. І споминане Тетраєвнегеліє собі доста почекало на столї в канцеларії, покля было офіціално схвалене і выдане у 2009-ім роцї. Припомяньме, же у Войводинї зачали цїлый Новый завіт перекладати в році 2003 і о три рокы быв выданый.

Абсолутно абсурдным было, кедь метрополіта Іоан Бабяк свого часу заказав на десять років выдавати будьякы літурґічны тлумачіня по русиньскы. Причінов мало быти, же священици зачали на парохіях хосновати іщі несхвалену другу часть Малого требника, готову в роцї 2013, котра лем лежала і чекала на своє схвалїня, но лїпше бы было повісти, же лем лежала без інтересу церьковных властей. Тото своє тверде рїшіня пізнїше змінив. Меджі часом вышли далшы церьковны переклады, но дакотры тексты просто лем лежать.

Є смутным позерати на то, же покля іде о словацькы літурґічны тлумачіня, вшытко ся робить як скоро бы ся лем не дало, не роблять ся жанды проблемы, причім о дакотрых перекладах, їх якости, досправдовім захоплїню смыслу оріґіналных текстів в словацькім языку існують важны похыбности. Метрополія так само не має проблему зряджовати різны комісії, проґрамы, центры, котры мають на старости душпастырьство Ромів. Но покля іде о Русинів, з котрых на тій теріторії тота церьков выросла, ту ся скорїше глядають причіны чом нїт, чом стримати переклады, чом ся затля не дасть і треба почекати. Жаден інтерес в подобі окремых проґрамів, центрів про русиньску комуніту.

Не знам чім то є і кому то має помочі, же Русины не годны без проблемів робити на своїх текстах і запроваджати їх із церьковным схвалїнём чімскоріше до жывота. Властно знам, помагать то лем словакізації. Бо русиньскый язык в церькви бы укріпив і позіцію русиньского языка в обыстях.

Наперек вшыткому є ясне, же найвеце русиньскых літурґічных текстів, котры суть і схвалены а можуть ся хосновати, має Пряшівска ґрекокатолицька архієпархія. Властно, окрем Пряшова і Руського Керестура, нихто не робить нич про Русинів. І зато треба быти вдячный. Но на другім боцї мі то даколи в тім Пряшові з чеканём на схвалїня прийде, як кебы нам хотїли повісти, жебы сьме почекали, покля нас не буде.

Петро МЕДВІДЬ, ЛЕМ.фм, статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Жрідло фотоґрафії Wikipedia.