1. 5. 2017: Умер писатель і фолклоріста Михайло Шмайда

В недїлю, 30-го апріля 2017-го року, в Братїславі умер у віцї 96 років Михайло Шмайда, писатель, збератель русиньского фолклору.

Шмайда народив ся 2-го новембра 1920 року в селї Красный Брід, Міджілабірьского окресу, де пережыв і цїлый свій жывот. Напрік тому, же не абсолвовав жадны высокошкольскы штудія, мав скінчену лем міщанку, став ся з нёго писатель і вызначный збератель русинського фолклору на Пряшівщінї. Свою творчость наперед зачінав із поетічныма творами і повіданями, но пізнїше ся з нёго став романописатель-новеліста.

Кідьже почас ёго творчого жывота не мож было писати в русиньскім языку і вызнати собі русиньску народность, Шмайда выдавав свої творы в україньскім языку. Є автором першого роману написаного в україньскім языку, котрый быв по другій світовій войнї выданый в Чехословакії під назвов „Тріщать криги“ (р. 1957). Іщі перед тым му вышла книжка повідань під назвов „Вязка ключів“. З далшых творів мож спомянути трілогію „Лемки“, повіданя „Паразити“ і много далшых творів і статей. У своїх романах „Тріщать криги“ і першім томі трілоґії „Лемки: корчмарський слуга“ (р. 1965) Шмайда  занимав ся і проблематіков примушеной колектівізації і змінов народностной і церьковной ідентічностей Русинів.

В далшім успішнім романї „Роз’їзди“ (р. 1970) писатель росповідать чітателям о смутных судьбах русиньскых робітників коло будованя фабрикы ВСЖ Кошіцї (Выходословацькы желізарнї Кошіцї).

Михайло Шмайда не быв лем романописателём. Є честованым етноґрафом, о чім свідчіть і ёго велика робота, котру по собі зохабив з єпохы років 1960 – 1971, коли працовав про Музей україньской културы у Свіднику, но і пізнїше.

По 1968 р. быв єдным із тых, котрых новы міцны репресалії комуністічного режіму поставили на бік дісідентів і заказаных авторів. Аж до 1988 р. быв і вдяка Василёви Білякови переслідованый ШТБ (комуністічна тайна поліція в бывшій Чехословакії) і были о нім веджены записы як о барз небеспечнім чоловікови і про самого Біляка. В тім часї быв у робітницькій професії.

Почас ёго робітніцькой роботы зозберав велике множество русиньскых співанок, котры были по револуції выдрукованы і книжно в двох томах – „А іші вам вінчую“ (р. 1992) і „Колискові пісні“ (р. 1993)

На початку 90-ых років Шмайда вітав політічны зміны, вітав русиньскый рух і выдаваня статей по русиньскы в україньскій пресї (русьньска іщі не была), быв єдным із першых підпорователїв втогды выникаючой Русиньской оброды. Но сам ниґда не став ся єй членом і не прияв далше прямованя орґанізації. Напрік тому ниґда публічно не выступив проти русиньского народного возроджіня по 1989-ім роцї. На святкованю ёго 90-ых народенин в Міджілабірцях были зарпошены і представителі Русиньской оброды.

Общество Енді Варгола і Музей модерного уменя Енді Варгола в Міджілабірьцях го пропоновало на Премію Енді Варгола за 2004 р. за вклад до области етноґрафії, фолклорістікы і антрополоґії Русинів на Словакії. В 2008 р. му передав втогдышній презідент Словацькой републікы, Іван Ґашпаровіч, із нагоды 15-го юбілею выникутя Словацькой републікы Прибинів хрест ІІІ. класы за вызначны заслугы о културный розвиток Словацькой републікы. В тім самім роцї быв Шмайда записаный і до персоналной енціклопедії „Who is Who‟.

Погріб буде проходити в суботу, 6-го мая 2017-го року, од 13.00 год. у Краснім Бродї.

Вічная память! Хрістос воскрес!

Жрідло фотоґрафії: pravda.sk

Петро МЕДВІДЬ

Script logo